Park Mużakowski, znany również jako Muskauer Park, stanowi niezwykłe dzieło XIX wieku, stworzone przez księcia Hermanna von Pücklera-Muskau. Historyczny park krajobrazowy w stylu angielskim rozciąga się po obu stronach Nysy Łużyckiej, obejmując ponad 700 ha terenu, z czego około 2/3 znajduje się w Polsce.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 roku, polska część Parku Mużakowskiego w Łęknicy została uznana za pomnik historii. W tym samym roku Park po obydwu stronach Nysy Łużyckiej, jako integralna całość, został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Książę Pückler-Muskau, fascynując się ogrodami angielskimi, od 1815 do 1845 roku przekształcił odziedziczoną po przodkach barokową rezydencję w genialną kompozycję krajobrazową. Wspólnie z architektem Karlem Friedrichem Schinklem podjął się szeroko zakrojonych prac, w tym likwidacji fosy, wytyczenia meandrującego kanału i stworzenia sztucznego jeziora. Mimo finansowych trudności, Pückler kontynuował rozwijanie parku do 1845 roku, kiedy zmuszony był go sprzedać.

Nowy właściciel, książę Fryderyk Niderlandzki, kontynuował przekształcanie rezydencji, dodając nowe nasadzenia, drogi, cieki wodne i architektoniczne elementy. Rodzina von Arnin, będąca właścicielem od 1883 roku, dbała o park przez kolejne lata, wznosząc mauzoleum i pomnik upamiętniający Pücklera. Zauważając wyjątkowe walory tego miejsca, w 1931 roku, w centralnej części Parku, stworzono Rezerwat Przyrody Park Mużakowski.

II wojna światowa przyniosła ogromne straty w całym założeniu. Zniszczeniu uległy zabudowania, częściowo łąki parkowe, jak i drzewostan, a także główna rezydencja – Nowy Zamek. Unicestwiona została mała architektura ogrodowa po polskiej stronie, m.in. Domek Angielski. W 1945 r. Po zakończeniu II wojny światowej, Park podzielono pomiędzy Polskę a NRD, a brak bieżącej pielęgnacji doprowadził do jego dalszej degradacji.

Od 1989 roku, dzięki polsko-niemieckiej współpracy, podjęto wysiłki mające na celu ochronę i rewaloryzację Parku Mużakowskiego. Pracownicy Narodowego Instytutu Dziedzictwa wspierając działania Specjalistycznej Pracowni Terenowej „Park Mużakowski” w Łęknicy, od 1990 roku realizują intensywne prace konserwatorskie, które koncentrują się na zachowaniu autentyczności założeń Pücklera, przy jednoczesnym dostosowaniu do współczesnych standardów ochrony dziedzictwa kulturowego.

Prace konserwatorskie, prowadzone równolegle z działaniami edukacyjnymi i promocyjnymi, stanowią kompleksowe podejście do ochrony i rozwijania Parku Mużakowskiego jako unikalnego dziedzictwa kulturowego, zgodnie z założeniami księcia Hermanna von Pücklera-Muskau.

Proces rewaloryzacji Parku Mużakowskiego można podzielić na 6 okresów:

• 1988-1992 – przygotowania do rewaloryzacji, pierwsze działania konserwatorskie, odtworzenie Kamienia Pücklera, które stanowiło symboliczny początek rewaloryzacji polskiej części parku;
• 1993-1997 – organizacja pracowni terenowej, opracowanie metod ochrony, poszukiwanie finansowania, systematyczne prace konserwatorskie na tarasie zalewowym Nysy Łużyckiej;
• 1998-2001 – intensywne prace w centralnej części parku, remont Mostu Książęcego/Królewskiego, zabezpieczenie Mauzoleum, rekultywacja łąk, prace w rejonie Mostu Angielskiego i Domu Angielskiego;
• 2002-2004 – kontynuacja integracji przestrzennej, odtwarzanie powiązań widokowych, prace przy odbudowie Mostu Podwójnego, systematyczne odtwarzanie układu dróg;
• 2005-2015 – kontynuacja odtwarzania struktury przestrzennej, prace nad Mostem Arkadowym, Grobem Nieznajomego, ogrodzeniem Szkółki, pielęgnacja drzewostanu, usuwanie skutków powodzi, integracja funkcjonalna po odbudowie Mostu Angielskiego;
• 2016-2020 – remont Wiaduktu, kształtowanie struktury przestrzennej w kierunku wschodnim w Sektorze Dębu Hermanna, korekty układu przestrzennego na Tarasach, obszerne badania terenowe przygotowujące podstawy ewentualnych inwestycji.

Na terenie Parku Mużakowskiego przeprowadzono także badania i sondaże archeologiczne. W ramach ich realizacji na Tarasie Domu Angielskiego poszukiwano pozostałości: Bramy Kobleńskiej, altan ogrodowych i budynku gospodarczego – „Małego Cottage”. W przypadku Bramy Kobleńskiej nie udało się zlokalizować budowli. Spośród trzech altan ogrodowych znaleziono jedynie relikty altany środkowej. Po usunięciu grubej warstwy ściółki, humusu, korzeni, ziemi oraz gruzu odsłonięto fundamenty i podłogę „Małego Cottage”. W Mauzoleum również przeprowadzono badania w celu rozpoznania reliktów, zagospodarowania terenu i ustalenia narysu budowli. Natomiast dzięki sondażom archeologicznym, przeprowadzonym w miejscu poprzedzającym ławkę przy Dębach Sióstr i przedpolu Grobu Nieznajomego, można było ustalić historyczny profil terenu.

Park Mużakowski, dzięki ciągłym pracom prowadzonym przez pracowników Narodowego Instytutu Dziedzictwa przy wsparciu Specjalistycznej Pracowni Terenowej, stał się nie tylko miejscem o bogatej historii, ale również inspiracją dla dzisiejszych projektów ogrodowych, wpływając na rozwój „architektury krajobrazu” na całym świecie.

Park zarządzany jest przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (polska strona) i Fundację „Park Księcia Pücklera Bad Muskau” (niemiecka strona).

Więcej: parkmuzakowski.nid.pl

Zapraszamy do obserwowania strony Parku Mużakowskiego na platformie Facebook