Park Mużakowski to jeden z najcenniejszych i najrozleglejszych historycznych, europejskich parków krajobrazowych w stylu angielskim. To malownicze miejsce, o łącznej powierzchni 728 ha, położone jest nad Nysą Łużycką, po obu stronach polsko-niemieckiej granicy. Park zarządzany jest przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (polska strona) i Fundację „Park Księcia Pücklera Bad Muskau” (niemiecka strona).

Twórcą Parku Mużakowskiego był Hermann von Pückler-Muskau, urodzony w 1785 roku. W 1811 roku odziedziczył po zmarłym ojcu posiadłość w Mużakowie, liczne wsie i znaczną sumę pieniędzy. Cztery lata później rozpoczął projektowanie i realizację  Parku Mużakowskiego.  W 1845 roku Pückler był zmuszony sprzedać posiadłość w Mużakowie i przenieść się do Branitz koło Chociebuża, gdzie rozpoczął tworzenie kolejnego parku. Tam spędził resztę swojego życia. Zmarł 4 lutego 1871 roku.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 roku, polska część Parku Mużakowskiego w Łęknicy została uznana za pomnik historii. W tym samym roku Park po obydwu stronach Nysy Łużyckiej, jako integralna całość, został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Co warto zobaczyć w miejscu światowego dziedzictwa?

Szkółki

Szkółki mużakowskie, znajdujące się w Parku Górnym, w II połowie XIX wieku uzyskały cenioną oraz rozpoznawalną markę, stając się znaczącym ośrodkiem uprawy, introdukcji i sprzedaży roślin drzewiastych. To najprawdopodobniej stąd pochodzi dąb bezszypułkowy odmiany mużakowskiej, którego liście przypominają listki laurowe. Został on opisany przez niemieckiego dendrologa i systematyka Bernarda Emila Koehne.

Obecnie odmiana mużakowska jest niezwykle rzadko spotykana, a jedyny egzemplarz tego dębu w Polsce rośnie w historycznym arboretum w Nietkowie. Jednak na terenie Szkólek także zachowało się kilka interesujących okazów z historycznej kolekcji roślin. Są to m.in. rosnące w pobliżu wejścia: okazała daglezja zielona, świerk kaukaski, trójpniowa sosna czarna oraz wiekowy żywotnik zachodni. Większą część terenu zajmują  drzewa owocowe, głównie jabłonie, wprowadzane tu od początku XX wieku, aż do II wojny światowej, kiedy gospodarstwo ogrodnicze nastawione było na produkcję towarową. U wejścia do Szkółek można zobaczyć cztery postumenty, które na początku XX wieku wieńczyły kariatydy przeniesione z Nowego Zamku po jego przebudowie.

Wiadukt

Planowana przez Pücklera budowla Wiaduktu doczekała się realizacji dopiero w latach 1862-1863. Wzniesiona z cegły i szlaki szklanej, zaopatrzona została w otwór bramny wykrojony ostrołukowo. Oryginalna forma nasuwa skojarzenia z bramą zapraszającą do wnętrza Parku.

W latach 2018-2019 przeprowadzono remont konserwatorski Wiaduktu, który był elementem projektu pn. „Park Mużakowski – ochrona, rozwój i promocja europejskiego dziedzictwa kultury” dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Interreg Polska-Saksonia 2014-2020, realizowanego wspólnie z zarządcą niemieckiej części parku.

 W ramach przeprowadzonych prac m.in. wykonano wzmocnienie posadowienia i konstrukcji budowli, uzupełniono mury i detale, wyczyszczono ceglane lico murów, a także odtworzono skradzione w okresie powojennym piaskowcowe kolumienki mieszczące się niegdyś w otworach biforyjnych.

Dąb Hermanna

Dąb Hermanna był jednym z wielu starych drzew tego gatunku, które Pückler włączył do kompozycji Parku. Jego nazwa może pochodzić od imienia twórcy Parku lub jego dziadka – Hermanna von Callenberga. Niektórzy tłumaczą, że nazwa jest nawiązaniem do słynnego wodza germańskiego plemienia Cherusków – Hermana.

Wokół drzewa rozlokowanych jest i ustawionych w krąg 9 siedzisk z kamieni, co przypomina pogańskie miejsca sądu. Na początku lat 90. dąb został zniszczony od uderzenia pioruna. Kilka lat po zdarzeniu, w pozostałym pniu, posadzono nowe drzewo.

Folwark Zamkowy

Folwark, usytuowany na południe od Nowego i Starego Zamku, został wzniesiony przez przodków Pücklera. Twórca Parku, mając zamiar podtrzymania tradycji, zaplanował przebudowę gospodarczej części rezydencji i nadanie jej charakteru ozdobnego, jednak nie udało się mu zrealizować tych planów. Na początku XX wieku na fundamentach starych budynków wzniesiono nowe – w stylu neorenesansowym. Wokół czworobocznego podwórza gospodarczego usytuowana została m.in. reprezentacyjna masztalnia, kuźnia oraz budynki mieszkalne.  Z oranżerią sąsiaduje niezwykle urokliwy ogród kuchenny wraz z historycznymi szklarniami, wyremontowanymi w ostatnich latach.

Na szczególną uwagę zasługuje ananasarnia, która powstała w 1830 roku. Swoją funkcję pełniła do lat 20. XX wieku, jednak przeprowadzony później remont umożliwił przywrócenie uprawy ananasa w 2012 roku. Obecnie można oglądać wystawę „Ananas! Król owoców w Parku Mużakowskim”, która znajduje się w szklarni Ogrodu Zamkowego. Dzięki niej można poznać historię uprawy i wykorzystywnia egzotycznych owoców nie tylko w tym szczególnym miejscu, ale także w Europie.

Ogród Niebieski

Ogród niebieski rozciąga się na wschód od Domu Kawalerskiego, po obu stronach Nysy Hermanna. Zaprojektowany został jako zaciszny i intymny zakątek, z wieloma ustronnymi miejscami do odpoczynku. Można z nich było podziwiać polany parkowe i przeciwległy brzeg Nysy.  W kompozycji ogrodu tematem przewodnim była niebieska barwa, przewijająca się zarówno w  dekoracji roślinnej, gdzie obok roślin kwitnących na biało rosły również kwiaty niebieskie, jak i w elementach wyposażenia np. ogrodzeniu czy charakterystycznym Moście Fuksji. 

Ogród Niebieski był kilkakrotnie przekształcany przez kolejnych właścicieli, a charakterystyczne ozdoby kwiatowe stopniowo redukowano. Jego dzisiejszy wizerunek to rezultat prac przeprowadzonych w 1999 roku.

Już w najbliższy weekend odbędzie się Święto Parku Mużakowskiego, to doskonała okazja do zanurzenia się w naturze, wzięcia udziału w pikniku czy wysłuchania koncertów w otoczeniu przyrody.