Do celów Rozporządzenia (UE) 2019/880 dobra kultury oznaczają przedmioty, które powstały lub zostały odkryte w państwie trzecim, tj. w państwie, które w momencie przywozu do Unii nie jest państwem członkowskim UE, i które mają znaczenie dla archeologii, prehistorii, historii, literatury, sztuki lub nauki.

Zgodnie z rozporządzeniem przywóz dóbr kultury jest dozwolony jedynie po przedstawieniu pozwolenia na przywóz lub przedłożonego przez importera oświadczenia.

Które dobra kultury wymagają pozwolenia, a które oświadczenia?

Dobra kultury, których przywóz jest możliwy po uzyskaniu pozwolenia:

Dobra kultury, których przywóz jest możliwy po złożeniu oświadczenia importera:

Jednocześnie, rozporządzenie mówi, że zakazane jest wprowadzanie na teren Unii dóbr kultury, jeżeli zostały one nielegalnie wyprowadzone z państwa, w którym powstały i/lub zostały odkryte.

Aby upewnić się czy Twoje dobro kultury wymaga uzyskania pozwolenia lub złożenia oświadczenia, sprawdź też definicję „przywozu” (więcej na temat definicji „przywozu” znajdziesz tu: Co oznacza „przywóz” w kontekście rozporządzenia 2019/880?

Na potrzeby rozporządzenia 2019/880 „przywóz” oznacza dopuszczenie dóbr kultury do obrotu lub objęcie dóbr kultury specjalnymi procedurami celnymi: składowaniem (obejmującym składowanie w składach celnych i wolnych obszarach celnych), szczególnym przeznaczeniem (obejmującym odprawę czasową i końcowe przeznaczenie) oraz uszlachetnianiem czynnym.

W zależności od rodzaju dobra kultury importer musi uzyskać pozwolenie na przywóz lub złożyć oświadczenie importera organowi celnemu państwa członkowskiego, w którym dobro kultury jest po raz pierwszy objęte jedną z wyżej wymienionych procedur celnych.

Pozwolenie na przywóz jest wymagane w przypadku:

a) przedmiotów pochodzących z wykopalisk archeologicznych (w tym legalnych i nielegalnych) lub z odkryć archeologicznych na lądzie albo pod wodą; starszych niż 250 lat;
b) elementów zabytków artystycznych lub historycznych lub stanowisk archeologicznych, które zostały rozczłonkowane; starszych niż 250 lat (do tej kategorii zaliczane są także liturgiczne ikony i posągi, nawet wolnostojące).

Oświadczenie importera jest wymagane w przypadku:

a) rzadkich kolekcji i okazów zoologicznych, botanicznych, mineralogicznych i anatomicznych oraz przedmiotów o wartości paleontologicznej; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR;
b) dóbr związanych z historią, w tym historią nauki i techniki, historią wojskowości i historią społeczną, z życiem krajowych przywódców, myślicieli, naukowców i artystów oraz z ważnymi dla danego kraju wydarzeniami; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR;
c) antyków mających ponad sto lat, takich jak inskrypcje, monety i grawerowane pieczęcie; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR;
d) przedmiotów o wartości etnograficznej; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR;
e) przedmiotów o wartości artystycznej; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR; takich jak:

(i) obrazy, malarstwo i rysunki wykonane wyłącznie ręcznie na dowolnym podłożu i przy użyciu dowolnych materiałów (z wyjątkiem wzorów przemysłowych i artykułów przemysłowych zdobionych ręcznie);
(ii) oryginalne posągi i rzeźby z dowolnych materiałów;
(iii) oryginalne ryciny, druki i litografie;
(iv) oryginalne asamblaże i kompozycje z dowolnych materiałów;

f) rzadkich manuskryptów i inkunabułów; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR;
g) książek, dokumentów i publikacji o szczególnym znaczeniu (historycznym, artystycznym, naukowym, literackim itp.), pojedynczo lub w zbiorach; starszych niż 200 lat, o wartości celnej powyżej 18 000 EUR.

Rozporządzenie zwalnia z wymogu uzyskania pozwolenia na przywóz lub złożenia oświadczenia importera w następujących przypadkach:

• gdy dobra kultury, o których mowa, są towarami powracającymi, tj. towarami, które przed wywozem miały status towarów unijnych i spełniają warunki określone w art. 203 ust. 1 rozporządzenia 952/2013 (Unijnego kodeksu celnego) dotyczące zwolnienia z należności celnych po ich powrocie i dopuszczeniu do obrotu w Unii (co do zasady w ciągu 3 lat);
• gdy dobra kultury są objęte procedurą odprawy czasowej w celach edukacyjnych, naukowych, badawczych, wystawienniczych, digitalizacji, konserwacji, restauracji, przedstawień artystycznych, współpracy pomiędzy muzeami lub podobnymi instytucjami;
• gdy dobra kultury są wysłane przez organ publiczny państwa trzeciego do miejsca zabezpieczenia w UE w celu zapobieżenia ich nieuchronnemu zniszczeniu;
• gdy dobra kultury są objęte procedurą odprawy czasowej w celu wystawienia ich na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki (w tym ostatnim przypadku trzeba przedstawić oświadczenie importera).

Rozporządzenie przewiduje szczególne rozwiązanie, jeśli dobra kultury mają być wystawione na komercyjnych targach sztuki i są one objęte procedurą odprawy czasowej. W tym przypadku importer nie musi wnioskować o wydanie pozwolenia, ale ma obowiązek złożyć oświadczenie importera. Natomiast, jeśli następczo dobra te zostaną objęte inne procedurą celną, wówczas wymagane będzie uzyskanie pozwolenia na ich przywóz.

Składanie wniosków o pozwolenia, ich przetwarzanie i podpisywanie elektroniczne oraz sporządzanie oświadczeń i przesyłanie ich do służb celnych odbywa się za pośrednictwem platformy TRACES NT.

Więcej informacji o TRACES NT znajdziesz <tu>

Aby uzyskać dostęp do modułu ICG w systemie TRACES, niezbędne jest posiadanie konta w systemie EU Login.

Przewodnik do pobrania, jak założyć konto w TRACES NT i jak założyć konto EU Login, znajdziesz <tu>

Jak wygląda procedura ubiegania się o pozwolenie na przywóz?

Osoba zamierzająca przywieźć przedmioty archeologiczne i części zabytków mające ponad 250 lat z państwa trzeciego do Unii musi złożyć wniosek o pozwolenie na przywóz do właściwego organu państwa członkowskiego, w którym dobra kultury mają być po raz pierwszy objęte procedurą celną umożliwiającą ich wprowadzenie na terytorium Unii, z wyjątkiem tranzytu.

Dokumenty dostarczone wraz z wnioskiem są badane przez właściwy organ, a następnie organ decyduje, czy wyda pozwolenie na przywóz. O odrzuceniu wniosku powiadamia się właściwe organy pozostałych państw członkowskich (za pośrednictwem alertu ICG). Właściwy organ może zażądać od importera dodatkowych informacji lub dokumentów w ciągu 21 dni od otrzymania wniosku (może o to poprosić więcej niż jeden raz). Wnioskodawca ma obowiązek dostarczyć je w ciągu 40 dni, w przeciwnym razie wniosek zostanie odrzucony jako niekompletny. Gdy wnioskodawca dostarczy wszystkie niezbędne informacje, tj. gdy wniosek zostanie uznany za kompletny, organ ma 90 dni na podjęcie decyzji. Jeżeli organ nie zażądał żadnych dodatkowych informacji w ciągu pierwszych 21 dni, decyzja musi zostać podjęta w ciągu 90 dni od otrzymania wniosku.

Po wydaniu pozwolenia dobra kultury mogą zostać wprowadzone na obszar celny Unii. Pozwolenie powinno być dostępne w systemie ICG, a jego kod referencyjny będzie musiał zostać wskazany w zgłoszeniu celnym.

Sporządzanie oświadczeń i przesyłanie ich do służb celnych odbywa się za pośrednictwem platformy TRACES NT. Więcej informacji o TRACES NT znajdziesz <tu>

Aby uzyskać dostęp do modułu ICG w systemie TRACES, niezbędne jest posiadanie konta w systemie EU Login.

Przewodnik do pobrania, jak założyć konto w TRACES NT i jak założyć konto EU Login, znajdziesz <tu>

Jak wygląda procedura składania oświadczenia importera?

Importer musi sporządzić oświadczenie w systemie elektronicznym ICG i udostępnić je organom celnym (za pośrednictwem połączenia Single Window-CERTEX) przed przywozem dobra kultury, wraz ze zgłoszeniem celnym.

Organy celne muszą upewnić się, że dobro kultury przeznaczone do przywozu jest takie same, jak to opisane w oświadczeniu importera oraz że w zgłoszeniu celnym znajduje się odniesienie do tego oświadczenia. W przypadku gdy dobro kultury jest objęte procedurą wolnego obszaru celnego, przy przedstawianiu dobra organom celnym należy odnieść się do oświadczenia importera.

Należy również pamiętać, że oświadczenie importera może obejmować tylko jedno dobro kultury. Wyjątkiem są monety o podobnych nominałach (kategoria (e)).

1. Jakie dokumenty można złożyć wraz z wnioskiem o pozwolenie na przywóz?

Dopuszczalny jest każdy dowód legalnego wywozu. Sprzedawca przedmiotu powinien być w stanie podać informacje o pochodzeniu dobra kultury (np. gdzie zostało kupione lub pozyskane). Brak jakichkolwiek informacji o proweniencji może budzić wątpliwości co do legalności jego pozyskania i w konsekwencji może skutkować odrzuceniem wniosku.

Gdy wywóz dokonywany jest z państwa trzeciego (nienależącego do UE), w którym jest obowiązek uzyskania pozwolenia na wywóz danego rodzaju robra kultury, wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku o pozwolenie na przywóz odpowiednie pozwolenie wywozowe. Jeżeli istnieje powód, dla którego wywozu dokonano w sposób legalny bez pozwolenia, wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku wyjaśnienia, dlaczego tak się stało (np. wywozu dokonano przed wejściem w życie przepisów nakazujących uzyskanie pozwolenia na wywóz). Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie.

Wnioskodawca ma obowiązek dołączyć do wniosku zdjęcia obiektu (zobacz: Załącznik I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/1079 z dnia 24 czerwca 2021 r.).

Standardowy formularz wniosku o pozwolenie na przywóz w systemie ICG obejmuje również oświadczenie, że twierdzenia zawarte we wniosku są prawdziwe oraz że wnioskodawca dołożył należytej staranności, by upewnić się, że dobro kultury, które zamierza przywieźć na teren UE, zostało legalnie wywiezione z kraju pochodzenia.

Inne rodzaje dokumentów, które można dołączyć do wniosku o pozwolenie na przywóz:

• dokumentacja celna będącą dowodem wcześniejszych przemieszczeń dobra kultury;
• faktury sprzedaży;
• dokumenty ubezpieczeniowe;
• dokumenty transportowe;
• sprawozdania na temat stanu;
• tytuły własności, w tym testamenty poświadczone notarialnie albo testamenty sporządzone odręcznie, których ważność stwierdzono na podstawie przepisów prawnych państwa, w którym zostały sporządzone;
• oświadczenia złożone pod przysięgą przez eksportera, sprzedawcę lub inną osobę trzecią, które sporządzono w państwie trzecim i zgodnie z jego przepisami prawnymi, potwierdzające datę, w której dobro kultury opuściło państwo trzecie, w którym powstało lub zostało odkryte, lub inne wydarzenia uzasadniające jego legalny wywóz z tego państwa;
• wyceny ekspertów;
• publikacje muzeów, katalogi wystaw; artykuły w czasopismach powiązanych tematycznie;
• katalogi aukcyjne, reklamy i inne sprzedażowe materiały promocyjne;
• dowody fotograficzne lub kinematograficzne potwierdzające legalność wywozu dobra kultury z kraju będącego przedmiotem zainteresowania lub umożliwiające ustalenie, kiedy dobro kultury się tam znajdowało lub kiedy opuściło terytorium tego kraju.

Należy pamiętać, że formalnie strona jest zobowiązana do załączenia wraz z wnioskiem jedynie zdjęć obiektu oraz pozwolenia na wywóz dobra kultury wydanego przez kraj trzeci. Wymienione wyżej dokumenty (np. faktury, dokumenty ubezpieczeniowe itd.) nie są konieczne do rozpatrzenia wniosku. Jednakże mogą się one przyczynić do szybszego, pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy.

2. Jestem prywatnym kolekcjonerem. Czy mogę uzyskać numer EORI, który będę mógł wykorzystać we wniosku o pozwolenie na przywóz lub w oświadczeniu importera?

Tak, numer EORI może zostać przyznany osobie fizycznej, gdy przewidują to przepisy. Tak jest właśnie w przypadku rozporządzenia wykonawczego Komisji (2021/1079), zgodnie z którym numer EORI musi być podany we wniosku o pozwolenie na przywóz oraz w oświadczeniu importera w sprawach dotyczących dóbr kultury. Osoby fizyczne mogą składać wnioski o pozwolenie na przywóz dóbr kultury oraz składać oświadczenia o ich imporcie, a zatem mogą również otrzymać numer EORI.

Więcej informacji na temat EORI można znaleźć tutaj: https://taxation-customs.ec.europa.eu/customs-4/customs-procedures-import-and-export/customs-procedures/economic-operators-registration-and-identification-number-eori_en

Instrukcja, jak uzyskać numer EORI: https://puesc.gov.pl/uslugi/eori-uzyskaj-numer-identyfikacyjny-na-potrzebyimportu-i-eksportu-towarow?inheritRedirect=true

3. Co oznacza „przywóz” w kontekście rozporządzenia 2019/880?

Na potrzeby rozporządzenia 2019/880 „przywóz” oznacza dopuszczenie dóbr kultury do obrotu lub objęcie dóbr kultury specjalnymi procedurami celnymi: składowaniem (obejmującym składowanie w składach celnych i wolnych obszarach celnych), szczególnym przeznaczeniem (obejmującym odprawę czasową i końcowe przeznaczenie) oraz uszlachetnianiem czynnym.

W zależności od dobra kultury importer musi uzyskać pozwolenie na przywóz lub złożyć oświadczenie importera organowi celnemu państwa członkowskiego, w którym dobro kultury jest po raz pierwszy objęte jedną z wyżej wymienionych procedur celnych.

Rozporządzenie zwalnia z wymogu uzyskania pozwolenia na przywóz lub złożenia oświadczenia importera w następujących przypadkach:

• gdy dobra kultury, o których mowa, są towarami powracającymi, tj. towarami, które przed wywozem miały status towarów unijnych i spełniają warunki określone w art. 203 ust. 1 rozporządzenia 952/2013 (Unijnego kodeksu celnego) dotyczące zwolnienia z należności celnych po ich powrocie i dopuszczeniu do obrotu w Unii (co do zasady w ciągu 3 lat);
• gdy dobra są objęte procedurą odprawy czasowej w celach edukacyjnych, naukowych lub badawczych;
• gdy dobra kultury są wysłane przez organ publiczny państwa trzeciego do miejsca zabezpieczenia w UE w celu zapobieżenia ich nieuchronnemu zniszczeniu; oraz
• gdy dobra, które normalnie musiałyby uzyskać pozwolenie na przywóz, są objęte procedurą odprawy czasowej w celu wystawienia ich na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki (zamiast pozwolenia będzie wymagane jedynie oświadczenie).

4. Jaka jest różnica między pozwoleniem na przywóz a oświadczeniem importera?

Pozwolenie na przywóz to zezwolenie umożliwiające przywóz dóbr kultury wymienionych w części B załącznika do rozporządzenia (przedmioty archeologiczne i części rozczłonkowanych zabytków, które mają ponad 250 lat) do Unii. Pozwolenie można uzyskać, składając wniosek do właściwego organu w państwie członkowskim, do którego mają zostać przywiezione dobra.

Wnioski o pozwolenie na przywóz są rozpatrywane na podstawie dokumentów dołączonych przez wnioskodawcę do wniosku, które świadczą o tym, że dobro kultury wyjechało z kraju pochodzenia legalnie (zgodnie z art. 4 rozporządzenia 2019/880).

W przypadku dóbr kultury wymienionych w części C załącznika do rozporządzenia 2019/880 należy przedłożyć organom celnym oświadczenie importera. Jak wskazano w art. 5, składa się ono z podpisanego oświadczenia posiadacza danych dóbr kultury dotyczącego ich legalnego wywozu z państwa trzeciego oraz ze znormalizowanej części szczegółowo opisującej dobra kultury. Dokumenty potwierdzające, jeśli są wymagane, takie jak pozwolenia na wywóz z państwa trzeciego, nie muszą być przesyłane do systemu w celu złożenia oświadczenia importera, muszą jednak znajdować się w posiadaniu posiadacza dóbr na wypadek, gdyby został poproszony przy odprawie celnej o wykazanie legalnego wywozu.

5. Co mogę zrobić, jeśli kraj, w którym przedmiot powstał lub został odkryty, nie jest znany lub jeśli przedmiot opuścił ten kraj bardzo dawno temu i znalezienie dowodów jego pochodzenia jest trudne?

Legalność wywozu jest określana na podstawie zasad i przepisów kraju, w którym obiekt został stworzony i/lub odkryty, które obowiązywały w momencie wywozu. Alternatywnie, gdy kraj, w którym dobro zostało stworzone i/lub odkryte nie może być ustalony z pewnością lub gdy kraj jest znany, ale dobro kultury zostało wywiezione stamtąd przed 24 kwietnia 1972 r., importer ma możliwość udowodnienia zamiast tego legalnego wywozu z ostatniego kraju, w którym dobro znajdowało się na stałe przez co najmniej 5 lat przed jego wysyłką do Unii. W tym miejscu należy zauważyć, że „ostatni kraj, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat” niekoniecznie musi być państwem trzecim; może to być również państwo członkowskie, jeżeli dobro kultury znajdowało się tam w przeszłości, a następnie zostało powrotnie wywiezione. Na przykład dobro kultury wymagające uzyskania pozwolenia na przywóz zostało wywiezione z kraju, w którym powstało 70 lat temu, i przewiezione do Stanów Zjednoczonych przez amerykańskiego kolekcjonera; dziesięć lat temu zostało sprzedane przez spadkobierców kolekcjonera galerii sztuki we Francji; trzy lata temu zostało sprzedane przez galerię sztuki i wywiezione do Japonii, skąd zostanie wysłane do UE. Importer nie może znaleźć żadnej dokumentacji, ponieważ obiekt dawno temu opuścił państwo trzecie, w którym powstał. Ma jednak możliwość udowodnienia wywozu z ostatniego kraju, w którym to dobro kultury znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat, w tym przypadku z Francji. Wnioskodawca powinien zwrócić się do francuskiego sprzedawcy, a ten z kolei powinien dostarczyć mu dowodów, iż  dany przedmiot należał do amerykańskiego kolekcjonera przez ponad 70 lat.

Należy pamiętać, że dotyczy to również krajów, które były państwami członkowskimi w przeszłości, lecz w momencie przywozu do Unii już nimi nie są. Przykład: dobro kultury powstało w starożytnej cywilizacji, która obejmowała swoim zasięgiem  obecne terytoria trzech różnych krajów i trudno jest ustalić, w którym z nich zostało dobro powstało i/lub zostało odkryte. Importer może jednak wykazać, że przez 8 lat dobro znajdowało się w Wielkiej Brytanii, gdy była ona jeszcze państwem członkowskim UE, i jest to ostatni kraj, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat. W takim przypadku importer będzie miał możliwość udowodnienia legalnego wywozu z Wielkiej Brytanii.

6. A co w sytuacji, gdy nie ma państwa trzeciego, w którym dobro kultury znajdowało się przez co najmniej 5 lat, a jednocześnie nie da się ustalić, kiedy opuściło ono kraj pochodzenia/odkrycia?

Innymi słowy, mamy dobro kultury, co do którego nie ma dowodów, że legalnie opuściło ono państwo, w którym powstało/zostało odkryte,  a dodatkowo sprzedawca  nie wie,  gdzie obiekt znajdował się  cały ten czas, ani nie ma żadnych dowodów na jego lokalizację gdziekolwiek na świecie przez okres dłuższy niż 5 lat.

Biorąc pod uwagę, że dowód legalnego wywozu z państwa trzeciego jest wymagany przede wszystkim w celu uzyskania pozwolenia na przywóz, a pozwolenia na przywóz są wymagane w przypadku przedmiotów archeologicznych i części rozczłonkowanych antyków – czyli dziedzictwa kulturowego szczególnie zagrożonego, którego wywóz jest objęty zakazami i ograniczeniami w niemal wszystkich krajach – brak jakichkolwiek informacji o [legalnym] pochodzeniu w takim przypadku mógłby wskazywać na skradziony antyk i/lub produkt z nielegalnych wykopalisk. Należy stwierdzić, że kupowanie takiego przedmiotu jest ryzykowne.

Należy uznać w takim razie, że w takiej sytuacji importer nie jest w stanie udokumentować legalnego pochodzenia dobra kultury, co może stanowić przeszkodę do wydania pozwolenia na przywóz.

7. Jaka jest różnica między kategorią (c) „przedmioty pochodzące z wykopalisk archeologicznych (w tym legalnych i nielegalnych) lub z odkryć archeologicznych na lądzie lub pod wodą” a kategorią (e) „antyki, takie jak inskrypcje, monety i grawerowane pieczęci”?

Przedmioty archeologiczne są rodzajem antyków. Może więc dziwić, że istnieje osobna kategoria dla konkretnych antyków, takich jak inskrypcje, monety i grawerowane pieczęci.

Główną różnicą pomiędzy przedmiotami archeologicznymi z kategorii (c) a przedmiotami z kategorii (e) jest to, że te drugie to antyki stosunkowo niewielkich rozmiarów, które mogły być w przeszłości powielane w dużych ilościach i które mogą mieć bardzo podobny wygląd, np. może być bardzo trudno odróżnić jednego srebrnego denara wybitego za panowania tego samego cesarza rzymskiego od innego lub jedną starożytną egipską pieczęć ze skarabeuszem od innej.

Biorąc pod uwagę łatwość w przemieszczaniu takich przedmiotów oraz fakt, że niektóre z nich miały być przedmiotem powszechnego użytku już w momencie ich powstania, uznaje się, że w pewnych przypadkach ustalenie ich dokładnego pochodzenia byłoby bardzo trudne, a nawet niemożliwe.

Z tego powodu przepisy przewidują szereg ułatwień dla importerów, z których najbardziej znaczącym jest to, że aby przywieźć te antyki do Unii, wymagane jest jedynie oświadczenie importera – zamiast pozwolenia na przywóz – oraz że w przypadku każdego przedmiotu obowiązuje próg wartości powyżej 18 000 EUR. Ponadto w przypadku monet można przywieźć więcej niż jedną podobną monetę na podstawie jednego oświadczenia importera. Do oświadczenia importera można dołączyć grupowe zdjęcia monet.

Należy jednak zauważyć, że jeżeli importer pragnie – z jakiegokolwiek powodu, np. w celu zwiększenia prestiżu przedmiotu – ubiegać się o pozwolenie na przywóz dla przedmiotów kategorii (e), które można by uznać za produkty wykopalisk lub odkryć podwodnych i w związku z tym sklasyfikować również jako przedmioty należące do kategorii (c), może on legalnie ubiegać się o takie pozwolenie i je uzyskać.

8. Jak i kto ustala, czy dany przedmiot ma „znaczenie dla archeologii, prehistorii, historii, literatury, sztuki lub nauki”, czy nie?

Ani importer z UE, ani właściwy organ UE czy służby celne nie ustalają znaczenia danego przedmiotu w kontekście archeologicznym, prehistorycznym, historycznym, literackim, artystycznym lub naukowym. Tylko przepisy i regulacje państwa trzeciego decydują, czy dane dobro kultury ma dla niego „znaczenie”.

9. Co oznacza „wprowadzenie” dóbr kultury?

Przez “wprowadzenie” należy rozumieć fizyczne wprowadzenie dobra kultury na obszar celny Unii za pomocą dowolnego środka transportu. W szczególności termin „wprowadzenie” obejmuje  dobra przewożone tranzytem przez terytorium Unii.

Jest to istotne, ponieważ tranzyt nie należy do procedur celnych zdefiniowanych jako „przywóz” w rozporządzeniu, a dobra w tranzycie nie będą podlegać obowiązkowi przedstawienia służbom celnym pozwoleń na przywóz ani oświadczeń importera. Innymi słowy, zakres słowa „wprowadzenie” jest szerszy niż zakres słowa „przywóz”.

10. Jak ustalić, czy dobro kultury zostało legalnie wywiezione z państwa trzeciego?

Prawo, które rozstrzyga, czy dobro kultury opuściło legalnie terytorium państwa trzeciego, w którym powstało lub zostało odkryte – a zatem czy można je wprowadzić na terytorium Unii – to prawo danego państwa trzeciego.

Na przykład, jeżeli wywóz przedmiotów archeologicznych z Chin jest zabroniony na podstawie prawa chińskiego, wówczas ich wprowadzenie do państwa członkowskiego X również będzie zabronione, nawet jeśli przepisy państwa członkowskiego X nie zabraniają ani nie ograniczają handlu chińskimi przedmiotami archeologicznymi.

W tym miejscu należy dokonać dwóch rozróżnień:

(a) jeżeli dobro kultury znajduje się obecnie w kraju, w którym powstało/zostało odkryte i jest stamtąd wywożone do Unii: stosuje się prawo aktualnie obowiązujące w tym kraju;

(b) z drugiej strony, jeżeli dobro kultury zostało w przeszłości wywiezione z kraju, w którym powstało/zostało odkryte, a obecnie znajduje się w innym państwie trzecim i jest z niego wywożone do Unii, wówczas należy brać pod uwagę prawo obowiązujące w momencie wywozu z kraju, w którym powstało/zostało odkryte. Przykładowo, gdyby w tamtym czasie nie obowiązywało prawo ograniczające wywóz z państwa trzeciego, przywóz dóbr kultury do Unii byłby legalny.

11. Czym jest tzw. „zasada ogólnego zakazu”?

Podstawowym założeniem rozporządzenia, określonym w jego art. 3(1), jest zakaz wprowadzania na teren Unii dóbr kultury, które zostały nielegalnie wyprowadzone z państwa trzeciego, w którym powstały i/lub zostały odkryte.

12. Jakie dobra kultury podlegają ogólnemu zakazowi?

Zasada ogólnego zakazu ma zastosowanie do wszystkich kategorii dóbr kultury wymienionych w części A załącznika do rozporządzenia. Część A obejmuje wszystkie kategorie wymienione w art. 1 Konwencji UNESCO z 1970 r. (Konwencja UNESCO dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, podpisana w 1970 r. w Paryżu, stanowiła główne źródło inspiracji dla rozporządzenia 2019/880, ponieważ jest to najczęściej ratyfikowany międzynarodowy instrument przeciwko nielegalnemu obrotowi dobrami kultury oraz z uwagi na fakt, że rozporządzenie obejmuje swoim zakresem wszystkie państwa trzecie).

W przeciwieństwie do części B i C (Części B i C załącznika do rozporządzenia stanowią podzbiory części A tego załącznika, z tą różnicą, że zawierają progi wieku i wartości dla kategorii dóbr kultury wymienionych w tym załączniku) załącznika do rozporządzenia, część A nie ustala minimalnego wieku ani limitów wartości, z wyjątkiem antyków, takich jak inskrypcje, monety lub pieczęcie, a także starych mebli (>100 lat).

Nie oznacza to jednak, że ograniczenia wiekowe i/lub dotyczące wartości w ogóle nie obowiązują. W każdym przypadku są one ustalane na podstawie prawa państwa trzeciego.

Na przykład, jeżeli wywóz z Kostaryki przedmiotu archeologicznego odnalezionego na terytorium tego kraju, który ma ponad 100 lat, jest zabroniony na podstawie prawa kostarykańskiego, wówczas jego wprowadzenie do Unii również będzie zabronione, nawet jeśli prawo Unii i/lub prawo państwa członkowskiego, do którego został wprowadzony, ograniczałoby jedynie handel dobrami kultury mającymi ponad 250 lat.

Z drugiej strony zakres części A również nie jest całkowicie otwarty, w tym sensie, że gdyby państwo trzecie na mocy swoich przepisów o ochronie dziedzictwa kulturowego zakazało wywozu ze swojego terytorium innych kategorii dóbr, które nie są wymienione w części A, ich wprowadzenie do Unii byłoby legalne.

13. Czym jest system ICG i jak będzie działał?

Pozwolenia na przywóz i oświadczenia importerów będą zarządzane centralnie, przy pomocy nowoczesnego elektronicznego systemu zarządzania obsługiwanego centralnie przez Komisję i dostępnego dla wszystkich właściwych organów kulturalnych i organów celnych UE oraz podmiotów ubiegających się o pozwolenia na przywóz lub składających oświadczenia importerów.

System będzie działał bez wykorzystania papieru, a składanie wniosków o pozwolenia, ich przetwarzanie i podpisywanie elektroniczne oraz sporządzanie oświadczeń i przesyłanie ich do służb celnych będzie się odbywać za pośrednictwem platformy TRACES NT, z której obecnie korzysta Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (SANTE) Komisji Europejskiej w procesie certyfikacji produktów rolnych.

System będzie kompatybilny z istniejącym środowiskiem Single Window CERTEX, co umożliwi połączenie systemów informatycznych służb celnych z ICG oraz weryfikację istnienia i, w przypadku kontroli celnej, treści odpowiednich dokumentów. Jego uruchomienie planowane jest na 28 czerwca 2025 r.

System ICG będzie dostępny dla użytkowników posiadających wszelkiego rodzaju urządzenia z dostępem do Internetu, komputery stacjonarne, tablety, laptopy itp. i będzie zawierał instrukcję obsługi, która ułatwi użytkownikom rozwiązywanie problemów technicznych.

14. Kto będzie wystawiał pozwolenia na przywóz i oświadczenia importerów?

Właściwe organy – takie jak organy zajmujące się sprawami kultury – państwa członkowskiego, do którego dobro kultury ma zostać przywiezione po raz pierwszy, będą przyjmować wnioski o pozwolenia na przywóz i wydawać takie pozwolenia zgodnie z art. 4(2). W Polsce będzie to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Osoba zamierzająca przywieźć dobra kultury z państw trzecich do Unii sporządza w systemie ICG (online) oświadczenie importera i przekazuje je organom celnym UE wraz ze zgłoszeniem celnym (poprzez podanie numeru referencyjnego oświadczenia importera w odpowiednim polu danych). Elektroniczne systemy celne mogą automatycznie weryfikować jego istnienie, a funkcjonariusze celni mogą przeglądać jego zawartość, jeśli przesyłka zostanie wybrana do kontroli, w ramach ICG za pośrednictwem połączenia Single Window-CERTEX.

15. Czy w przypadku przedmiotu kupionego za granicą, na wakacjach poza Unią Europejską, wymagane jest pozwolenie na przywóz lub oświadczenie importera?

Tak. W przypadku każdego przedmiotu odpowiadającego opisowi dóbr wymienionych w częściach B i C załącznika do rozporządzenia (UE) 2019/880 wymagane jest uzyskanie pozwolenia na przywóz od właściwego organu lub sporządzenie oświadczenia importera i przedłożenie go organom celnym, niezależnie od tego, czy importer jest specjalistą działającym na rynku dzieł sztuki, czy okazjonalnym nabywcą/kolekcjonerem dzieł sztuki.

Należy również zauważyć, że w przypadku oświadczeń importera, osoba składająca oświadczenie musi posiadać wymaganą dokumentację potwierdzającą na wypadek, gdyby organy celne wybrały przesyłkę do kontroli i zażądały okazania dowodów w postaci dokumentów.

16. Czy uzyskanie pozwolenia na przywóz wiąże się z opłatą administracyjną?

Decyzja o pobieraniu opłaty za wydanie pozwolenia na przywóz należy do właściwego organu każdego państwa członkowskiego – w Polsce za uzyskanie pozwolenia nie będzie pobierana opłata. Niezależnie od tego, wnioskodawca musi ponieść wszelkie koszty związane z wnioskiem oraz formalnościami i procedurami dotyczącymi przywozu, np. opłaty za czasowe składowanie, tłumaczenia złożonych dokumentów potwierdzających, ekspertyzy zlecane na poparcie wniosku itp.

17. Jak długo będą ważne pozwolenia na przywóz?

Pozwolenie na przywóz nie ma określonego terminu ważności. Dwa zdarzenia mogą jednak oznaczać koniec cyklu życia pozwolenia, dlatego można powiedzieć, że po wystąpieniu jednego z następujących zdarzeń pozwolenie na przywóz wygasa:

– przedmiot zostaje dopuszczony do obrotu (tj. po uiszczeniu wszelkich należności celnych i opłat przywozowych, zastosowaniu wszelkich środków polityki handlowej i dopełnieniu wszelkich innych formalności, dobro pochodzące z kraju spoza Unii staje się „towarem unijnym”, zostaje odprawione przez organy celne i oddane importerowi) lub

– po objęciu przedmiotu procedurą celną zdefiniowaną w niniejszych przepisach jako „przywóz”, inną niż dopuszczenie do obrotu (składowanie w składzie celnym lub wolnym obszarze celnym, odprawa czasowa, uszlachetnianie czynne), przedmiot jest powrotnie wywożony poza Unię.

W konsekwencji, jeżeli dobro jest kolejno obejmowane różnymi procedurami celnymi w Unii innymi niż dopuszczenie do obrotu, nie wymaga ono uzyskania nowego pozwolenia dla każdej procedury, a jedynie dla pierwszej procedury celnej, która w rozporządzeniu jest zdefiniowana jako „przywóz” (zob. pytania i odpowiedzi 10).

18. Jak długo będzie trwała procedura uzyskania pozwolenia?

Zgodnie z art. 4(7) właściwy organ ma 90 dni od momentu otrzymania od wnioskodawcy wystarczających informacji („kompletnego wniosku”) na podjęcie decyzji o udzieleniu lub odmowie udzielenia pozwolenia.

Jeżeli informacje dostarczone wraz z wnioskiem nie są wystarczające do ustalenia, czy dobro kultury zostało legalnie wywiezione z państwa trzeciego, właściwy organ ma 21 dni od otrzymania wniosku na żądanie dodatkowych lub brakujących informacji albo dokumentacji. Wnioskodawca ma 40 dni na dostarczenie żądanych dodatkowych informacji. W takim przypadku okres 90 dni nie rozpoczyna się, dopóki wnioskodawca nie przedstawi żądanych dodatkowych informacji. Jeżeli w terminie 40 dni wnioskodawca nie dostarczy żądanych informacji, wniosek zostaje odrzucony jako niekompletny.

19. Czy można złożyć zażalenie/odwołanie od decyzji właściwego organu?

Tak, jak to ma miejsce we wszystkich systemach administracyjnych państw członkowskich, odbiorca niekorzystnej decyzji administracyjnej może się od niej odwołać, postępując zgodnie z procedurami określonymi w odpowiednich przepisach danego państwa członkowskiego.

Decyzja właściwego organu o odrzuceniu wniosku o pozwolenie na przywóz musi zawierać uzasadnienie odrzucenia oraz dostępne środki odwoławcze (oparte na przepisach krajowych i praktyce administracyjnej).

20. Czy pozwolenie na przywóz stanowi dowód legalnego pochodzenia lub własności?

Nie stanowi. Zgodnie z art. 4(3) pozwolenie na przywóz wydane przez właściwy organ państwa członkowskiego nie stanowi dowodu legalnego pochodzenia lub własności. Upoważnia ono wyłącznie do przywozu przedmiotu na obszar celny Unii. Ponadto pozwolenie na przywóz może zostać w każdej chwili cofnięte, jeżeli informacje, na podstawie których zostało wydane, okażą się błędne lub fałszywe.

21. Czy pozwolenie na przywóz (lub oświadczenie importera) będzie wymagane w przypadku dobra, które opuściło terytorium UE i teraz powraca do UE?

Nie, jeśli dobro kultury powstało lub zostało odkryte na obszarze celnym Unii lub jest – niezależnie od jego pochodzenia geograficznego – towarem powracającym w rozumieniu art. 203 Unijnego kodeksu celnego (tj. powraca na terytorium UE w ciągu trzech lat na warunkach przewidzianych w tym artykule).

22. Jestem obywatelem państwa członkowskiego A, ale wjeżdżam do Unii przez państwo członkowskie B. Czy mogę ubiegać się o pozwolenie na przywóz za pośrednictwem mojego państwa członkowskiego?

O pozwolenie należy się ubiegać w państwie członkowskim, do którego dobro ma być przywiezione po raz pierwszy. W rozporządzeniu przez „przywóz” rozumie się albo dopuszczenie przedmiotu do obrotu w Unii, albo objęcie go specjalną procedurą celną, taką jak składowanie w składzie celnym lub wolnym obszarze celnym, odprawa czasowa, końcowe przeznaczenie lub uszlachetnianie czynne. Procedura tranzytu nie jest uważana za „przywóz”.

W związku z tym osoba może zdecydować się na przywóz dobra do państwa członkowskiego B lub na umieszczenie go w tranzycie do czasu wysłania do państwa członkowskiego A i przywiezienia go tam. W zależności od dokonanego wyboru, organ państwa członkowskiego A lub B będzie właściwy do rozpatrzenia wniosku i wydania pozwolenia.

23. Przywożę przedmiot na wystawę czasową trwającą określony czas przed ponownym opuszczeniem Unii. Czy w tym przypadku również potrzebuję pozwolenia na przywóz?

Żaden przedmiot objęty procedurą odprawy czasowej w Unii do celów edukacyjnych, naukowych, konserwacji, restauracji, wystawienniczych, digitalizacji, przedstawień artystycznych lub badań prowadzonych przez muzeum, instytucję naukową lub podobną instytucję nie wymaga pozwolenia na przywóz ani oświadczenia importera zgodnie z art. 3(4)(c) Rozporządzenia. Jednakże, aby skorzystać ze zwolnienia (rodzaju stałego pozwolenia na odprawę czasową, do którego mają dostęp unijne służby celne), instytucja powinna być zarejestrowana w systemie ICG. Wystawy dóbr kultury organizowane w celu ich sprzedaży nie są objęte tym zwolnieniem.

Uwaga: zwolnienie to dotyczy wyłącznie dóbr kultury objętych procedurą celną odprawy czasowej przez zarejestrowane instytucje będące beneficjentami. W przypadku stałego przywozu (dopuszczenia do obrotu) lub składowania (np. w składzie celnym lub strefie wolnym obszarze celnym) dóbr kultury w Unii obowiązują standardowe procedury i wymogi.

24. Czy dobra kultury przywożone na komercyjne targi sztuki będą wymagały uzyskania pozwolenia?

Zgodnie z art. 3(5) rozporządzenia nie jest wymagane natychmiastowe uzyskanie pozwolenia na przywóz (w przypadku przedmiotów należących do kategorii wymienionych w części B załącznika do rozporządzenia); zamiast tego można sporządzić oświadczenie importera w ICG i przedłożyć je służbom celnym w przypadku dóbr kultury objętych odprawą czasową w celu ich prezentacji i wystawienia na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki.

Jeśli jednak dobra kultury mają pozostać w Unii po zakończeniu komercyjnych targów sztuki (np. dlatego, że zostały sprzedane osobie mającej siedzibę w Unii), wymagane będzie uzyskanie pozwolenia na przywóz. Wniosek o pozwolenie na przywóz należy złożyć w państwie członkowskim, w którym odbywały się targi sztuki (ponieważ procedura odprawy czasowej jest traktowana jako pierwszy „przywóz” dóbr). W systemie ICG istnieje już funkcjonalność umożliwiająca przekształcanie oświadczeń importera sporządzonych w tym celu na wnioski o pozwolenie na przywóz.

Na koniec należy przypomnieć, że to odstępstwo jest dokładnie tym, czym jest: odstępstwem. Jeśli ktoś pragnie przywieźć przedmiot, aby wystawić go na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki, zawsze ma możliwość skorzystania ze standardowej procedury i ubiegania się o pozwolenie na przywóz.

25. Czy muszę pozostawić moje dobra kultury u właściwego organu na czas trwania procesu ubiegania się o pozwolenie/zatwierdzenia?

Nie. Fizyczna obecność dóbr kultury w Unii nie zawsze jest warunkiem koniecznym, aby posiadacz mógł złożyć wniosek i uzyskać pozwolenie na przywóz. Jednakże właściwy organ może zażądać od wnioskodawcy udostępnienia dóbr do przeprowadzenia inspekcji fizycznej. Wnioskodawca będzie musiał przywieźć je do Unii i oddać do przechowywania w ramach czasowego składowania w urzędzie celnym lub w innych obiektach znajdujących się w jurysdykcji właściwego organu, gdzie właściwy organ będzie mógł przeprowadzić ich inspekcję.

W przypadku gdy dobra kultury dotarły do UE przed wydaniem pozwolenia na przywóz, nie mogą zostać dopuszczone do obrotu ani objęte innymi procedurami celnymi z powodu braku pozwolenia na przywóz. Dlatego też dobra muszą być przechowywane w ramach czasowego składowania do momentu wydania pozwolenia (mogą być tak przechowywane maksymalnie 90 dni, po czym importer będzie musiał je powrotnie wywieźć lub zrzec się ich na rzecz urzędu celnego).

Z tego względu, jeżeli w konkretnym przypadku istnieją wątpliwości co do wydania pozwolenia na przywóz (np. wnioskodawca posiada bardzo skąpe informacje o pochodzeniu przedmiotu lub nie posiada ich wcale), wskazane jest złożenie wniosku o pozwolenie na przywóz przed wysyłką dóbr. Według uznania właściwego organu i o ile jest to uznane za niezbędne inspekcji fizycznej można dokonać za pomocą zdalnego połączenia wideo (art. 6(3) rozporządzenia wykonawczego (UE) 2021/1079).

W zależności od państwa członkowskiego mogą obowiązywać dodatkowe opłaty za składowanie lub opłaty administracyjne w przypadku, gdy dobra kultury są składowane przed dopuszczeniem do obrotu.

26. Nie mam pewności co do historii prawnej własności mojego dobra kultury. Czy ubiegając się o pozwolenie ryzykuję, że mój przedmiot zostanie zajęty?

Jeżeli okaże się, że dobro kultury zostało wyprowadzone z terytorium kraju, w którym powstało lub zostało odkryte, z naruszeniem obowiązujących przepisów, lub jeśli przedmiot został skradziony jego prawowitemu właścicielowi, właściwy organ lub organy celne będą musiały podjąć odpowiednie środki na podstawie odpowiednich przepisów UE oraz przepisów krajowych, takich jak przepisy prawa karnego (np. przepisy dotyczące kradzieży, oszustwa, przyjmowania lub sprzedaży korzyści pochodzących z przestępstwa itp.).

27. Co się stanie, jeśli wniosek o pozwolenie zostanie odrzucony? Czy przedmiot zostanie zajęty?

To zależy od powodu odrzucenia. W art. 4(7) wymieniono cztery główne powody, dla których wniosek o pozwolenie na przywóz może zostać odrzucony. Pierwszy, trzeci i czwarty powód mogą również wymagać podjęcia przez organy UE odpowiednich środków następczych, w tym konfiskaty przedmiotu, jeżeli okaże się, że przedmiot został nielegalnie wywieziony (przemycony) z państwa trzeciego, jeżeli został odebrany prawowitemu właścicielowi w wyniku kradzieży lub oszustwa lub jeżeli istnieją nierozpatrzone wnioski o zwrot przedmiotu złożone przez państwo pochodzenia.

Jeżeli jednak przyczyną odrzucenia było to, że wnioskodawca nie dostarczył wystarczających informacji (niekompletny wniosek), a właściwy organ nie miał podstaw podejrzewać, że przedmiot został wywieziony nielegalnie lub że pochodzi z przestępstwa, nie ma podstaw do zajęcia przedmiotu.

Na koniec, co oczywiste, kwestia konfiskaty lub zajęcia pojawi się jedynie w przypadku, gdy przedmiot fizycznie znajduje się na obszarze celnym Unii.

28. W jaki sposób wnioskodawca może wykazać, że jego przedmiot pierwotnie pochodził z UE?

Dobra kultury, które powstały lub zostały odkryte w państwie członkowskim, nie wymagają pozwolenia na przywóz ani oświadczenia importera. Jeżeli w momencie przywozu w czasie odprawy celnej zakwestionuje się pochodzenie europejskie, wszelkie dowody potwierdzające europejskie pochodzenie (np. ekspertyzy rzeczoznawców z zakresu historii sztuki, poprzednie pozwolenia na wywóz, dokumenty własnościowe, dokumenty celne, ubezpieczeniowe lub transportowe itp.) mogą posłużyć do udowodnienia, że dany przedmiot pochodzi z UE.

29. W kraju, z którego przywożę dobro, nie ma wymogu dotyczącego pozwoleń na wywóz ani związanego z nimi systemu. Co innego mogę wykorzystać na poparcie mojego wniosku?

Wnioskodawca musi jedynie wskazać, że nie jest wymagane żadne zezwolenie, pozwolenie ani świadectwo, aby wywieźć przedmiot poza granice danego kraju wywozu.

30. Czy mogę złożyć wniosek o pozwolenie na przywóz lub złożyć oświadczenie importera na granicy?

Wniosek o pozwolenie na przywóz można zasadniczo złożyć w dowolnym momencie. W związku z tym podmiot może zdecydować się na złożenie wniosku o pozwolenie na przywóz dopiero po przybyciu danych dóbr kultury do Unii.

W takim przypadku należy wziąć pod uwagę, że dobra mogą być przechowywane w ramach czasowego składowania w urzędzie celnym przez okres maksymalnie 90 dni. Jeżeli w tym czasie nie zostaną zgłoszone do objęcia procedurą celną (na co wymagane jest uzyskanie pozwolenia), będą musiały zostać powrotnie wywiezione lub będzie trzeba się ich zrzec na rzecz urzędu celnego.

Istnieje możliwość, że właściwy organ zażąda od wnioskodawcy dodatkowych informacji. W takim przypadku procedura wydania pozwolenia może trwać dłużej niż 90 dni. Ponadto importer powinien mieć względną pewność co do powodzenia wniosku o pozwolenie na przywóz, zanim rozpocznie wysyłkę dóbr kultury, ponieważ w przypadku odrzucenia będzie musiał powrotnie wywieźć dobra.

Z tych powodów zaleca się zazwyczaj złożenie wniosku o pozwolenie na przywóz przed wysyłką.

To samo mniej więcej dotyczy dóbr kultury, które podlegają oświadczeniu importera, które przybywają do Unii (wysłane lub przewożone przez podróżnego) i są wybierane do kontroli celnej: posiadacz dóbr musi mieć sporządzone oświadczenie importera w systemie ICG – jeśli nie zrobił tego przed przybyciem dóbr, może to zrobić po ich przybyciu, podczas gdy dobra są przechowywane są w ramach czasowego składowania (patrz także pytanie 37a). Po wybraniu dóbr kultury do kontroli, organy celne mogą zażądać okazania dokumentów potwierdzających pochodzenie, które według oświadczenia importera znajdują się w jego posiadaniu. Np. posiadacz dóbr twierdzi w oświadczeniu importera, że posiada zezwolenie na wywóz z państwa trzeciego obrazu wielkiego mistrza, który przywozi do Unii; będzie musiał przedstawić to zezwolenie na żądanie służb celnych.

31. Czy jako nowy właściciel dobra kultury mogę korzystać z pozwolenia wydanego poprzedniemu właścicielowi? Skąd mogę wiedzieć, że w przypadku konkretnego przedmiotu wydano już pozwolenie?

To pytanie może odnosić się do dwóch różnych sytuacji:

W pierwszym przypadku chodzi o dobro kultury, które w przeszłości zostało przywiezione do Unii na podstawie pozwolenia, następnie wywiezione, a teraz ma zostać ponownie przywiezione przez inną osobę.

W drugim przypadku potencjalny importer w Unii składa wniosek o pozwolenie na przywóz, uzyskuje je, a następnie, zanim dobro zostanie wysłane, inna osoba w Unii nabywa prawo własności do dobra od posiadacza pozwolenia i chce je przywieźć.

W pierwszym przypadku prawo przewiduje pewne ułatwienie, tj. jeśli kolejny importer jest świadomy istnienia poprzedniego pozwolenia na przywóz (np. z informacji, które uzyskał od sprzedawcy dobra kultury), może wskazać jego numer referencyjny w swoim wniosku i w takim przypadku musi jedynie wykazać, że dobro opuściło Unię po poprzednim przywozie (łatwo to wykazać, jeśli dobro kultury nie zostało jeszcze wysłane i obecnie znajduje się poza Unią) i że jest to ten sam przedmiot, który był wcześniej objęty pozwoleniem (to również łatwo wykazać, porównując zdjęcia z poprzedniego pozwolenia ze zdjęciami z nowego wniosku o pozwolenie). Zasadniczo, jeżeli zostaną spełnione oba warunki, właściwy organ nie musi już podejmować dalszych działań i może wydać nowe pozwolenie na przywóz.

Drugi przypadek może być bardziej złożony. Rozporządzenie stanowi, że wniosek o pozwolenie na przywóz składa posiadacz dobra, zatem mogą pojawić się problemy, jeśli w momencie faktycznego przywozu posiadaczem dobra jest inna osoba niż ta, która jest wskazana jako posiadacz pozwolenia na przywóz.

Ponadto, ubiegając się o pozwolenie na przywóz, wnioskodawca ponosi pewną odpowiedzialność prawną w odniesieniu do oświadczeń i dowodów przedstawionych w celu uzyskania tego pozwolenia. Jeśli przeniesienie pozwolenia na przywóz byłoby dozwolone, kto ponosiłby odpowiedzialność w przypadku, gdyby później odkryto np., że istotny dokument potwierdzający był sfałszowany? Wnioskodawca czy osoba, na którą przeniesiono pozwolenie? A jeśli wszystkie informacje o pochodzeniu dobra kultury byłyby poprawne i prawdziwe, ale osoba, która dokonuje przywozu w swoim imieniu, np. podmienia przedmiot na inny niż objęty pozwoleniem, to kto ponosiłby odpowiedzialność? Z tych powodów, aby uniknąć niepotrzebnych komplikacji, w przypadku przeniesienia własności po wydaniu pozwolenia na przywóz, ale przed przybyciem dobra kultury do UE, zdecydowanie zaleca się, aby kolejny właściciel wystąpił we własnym imieniu o pozwolenie na przywóz, korzystając z informacji o pochodzeniu, które zostałyby mu przekazane przez poprzedniego właściciela i sprzedawcę dobra, tj. poprzedniego posiadacza pozwolenia. Ponieważ informacje te byłyby takie same, jak te wykorzystane przy rozpatrywaniu wniosku o pozwolenie, nie ma wątpliwości, że kolejny wniosek również zostałby rozpatrzony pozytywnie.

32. Czy istnieje specjalna procedura dotycząca przywozu dóbr kultury mająca zastosowanie przed uruchomieniem systemu elektronicznego?

Nie istnieje.
Art. 3 (2) do (5), (7) i (8), art. 4 (1) do (10), art. 5 (1) i (2) oraz art. 8 (1) rozporządzenia 2019/880 będą stosowane dopiero od dnia, w którym system elektroniczny zostanie uruchomiony, lub najpóźniej od dnia 28 czerwca 2025 r.

33. Kupiłem na aukcji w państwie trzecim przedmiot – 100-letni miecz o wartości 300 EUR i chciałbym go przywieźć do UE. Czy muszę sporządzić oświadczenie importera?

Nie. Część C załącznika do rozporządzenia przewiduje próg minimalnego wieku wynoszący co najmniej 200 lat i próg minimalnej wartości (w oparciu o wartość zadeklarowaną przy odprawie celnej) wynoszący co najmniej 18 000 euro za sztukę.

Ponadto, aby miecz został objęty zakresem części C załącznika do rozporządzenia, musiałby należeć do jednej z kategorii w niej wymienionych – ewentualnie być przedmiotem o znaczeniu historycznym lub etnologicznym – a nie jakimkolwiek przedmiotem, którego wiek i wartość przekraczają określony próg.

34. Mając na uwadze, że historycznie granice wielu krajów europejskich i pozaeuropejskich zmieniały się na przestrzeni ostatnich dwóch tysięcy lat, w przypadku przedmiotu powstałego w miejscu, które w momencie jego powstania znajdowało się na terytorium kraju A, ale obecnie terytorium to jest częścią kraju B, do praw którego kraju mam się odwołać?

Wszystkie dobra znajdujące się na terytorium państwa, w tym jego podglebie lub wodach i podglebiu jego wyłącznej strefy ekonomicznej, należą do tego kraju, niezależnie od tego, czy w przeszłości – tzn. kiedy przedmiot powstał – to samo lub część tego terytorium lub wyłącznej strefy ekonomicznej należała do innego kraju lub narodu.

Jeżeli przedmiot ma zostać wysłany do Unii z kraju B, wówczas należy wziąć pod uwagę przepisy prawa obowiązujące w kraju B w momencie wywozu z tego kraju. Jeśli przedmiot opuścił dane terytorium, gdy było ono jeszcze krajem A, wówczas należy wziąć pod uwagę prawo kraju A, które obowiązywało w tym czasie.

W drugim przypadku, jeśli przedmiot opuścił kraj, w którym powstał i/lub został odkryty, dziesiątki lub setki lat temu i trudno jest ustalić obowiązujące w tamtym czasie przepisy, zwłaszcza jeśli konkretny obszar był częścią innego państwa, zawsze istnieje możliwość skorzystania z odstępstwa w przypadku przedmiotów wywiezionych przed 24.04.1972 r., ponieważ z pewnością znajdzie się kraj, w którym przedmiot ten, od tego czasu do chwili obecnej, pozostawał przez ponad pięć lat.

35. Moje dobra kultury zostały wywiezione z kraju pochodzenia wiele lat temu. Czy muszę sprawdzić przepisy dotyczące wywozu obowiązujące w danym kraju w momencie dokonania wywozu, czy też właściwy organ państwa członkowskiego przywozu będzie w stanie odpowiedzieć na to pytanie?

Ciężar udowodnienia legalnego wywozu z państwa trzeciego zawsze spoczywa na importerze. Dlatego jego głównym obowiązkiem jest upewnienie się, że przedmiot, który zamierza kupić i wprowadzić do Unii, ma legalne pochodzenie. Następnie właściwy organ ocenia informacje dostarczone przez wnioskującego importera.

W przypadku dóbr, które opuściły kraj powstania i/lub odkrycia przed 24.04.1972 r., istnieje zawsze możliwość zastosowania odstępstwa i wykazania zamiast tego legalnego wywozu z ostatniego kraju, w którym znajdowały się przez okres dłuższy niż 5 lat.

36. Ile dóbr kultury można przywieźć na podstawie jednego pozwolenia? Jeśli na jedno pozwolenie przypada więcej niż jeden obiekt, czy dobra kultury tej samej kategorii będą objęte tą samą pozwoleniem, czy decyzja należy do importera? A co w przypadku, gdy przywozi się całą kolekcję, z myślą, że później można ją podzielić i część przedmiotów

Decyzja odnośnie do tego, ile przedmiotów może być objętych jednym pozwoleniem, zostanie podjęta przez właściwy organ po złożeniu wniosku przez wnioskodawcę. Należy to ocenić i podjąć decyzję w każdym przypadku indywidualnie, biorąc pod uwagę konkretne przedmioty i ryzyko związane z grupowaniem więcej niż jednego przedmiotu w ramach jednego pozwolenia.

Należy również pamiętać, że oświadczenie importera może obejmować tylko jedno dobro kultury, z wyjątkiem monet o podobnym nominale (kategoria (e)).

37. Co się może wydarzyć, jeżeli po złożeniu zgłoszenia celnego wraz z oświadczeniem importera, urząd celny zażąda od spedytora okazania dokumentów potwierdzających informacje zawarte w oświadczeniu importera, a spedytor nie ma takich dokumentów dołączonych do dobra?

Dobra mogą być przechowywane w ramach czasowego składowania na obszarze celnym Unii przez maksymalnie 90 dni, aż do dopełnienia wszystkich formalności celnych, w tym przypadku takich jak złożenie wszelkiej wymaganej dokumentacji w urzędzie celnym. W tym czasie importer będzie mógł przekazać spedytorowi lub bezpośrednio dostarczyć do urzędu celnego dokumentację potwierdzającą.

38. Jak obliczyć próg finansowy obowiązujący w przypadku pozycji w oświadczeniu importera, jeśli w państwie członkowskim, do którego przywożę mój przedmiot nie obowiązuje waluta euro?

Europejski Bank Centralny publikuje codziennie kursy referencyjne euro w Internecie pod następującym adresem:

https://www.ecb.europa.eu/stats/policy_and_exchange_rates/euro_reference_exchange_rates/html/index.en.html

Stawki referencyjne są zazwyczaj aktualizowane około godziny 16:00 czasu środkowoeuropejskiego każdego dnia roboczego (z wyjątkiem świąt państwowych EBC).

39. Dobro kultury, które chcę przywieźć, mieści się w trzech różnych kategoriach wymienionych na listach części B i C Załącznika. Jak zdecydować, która kategoria jest właściwa dla celów rozporządzenia?

Zasadniczo, jeśli przedmiot można prawidłowo przydzielić do więcej niż jednej kategorii Części C, importer musi wybrać, którą z nich wskazać w formularzu oświadczenia importera.

Jeżeli przedmiot można prawidłowo przydzielić do jednej lub więcej kategorii Części B i Części C, importer musi złożyć wniosek o pozwolenie na przywóz, z wyjątkiem starożytnych monet, w przypadku których istnieje możliwość wyboru pomiędzy kategorią (c) (przedmioty archeologiczne – wymagane jest pozwolenie) lub kategorią (e) (antyki, takie jak inskrypcje, monety i grawerowane pieczęci – wymagane jest oświadczenie).

Jeżeli przedmiot można prawidłowo przydzielić do jednej lub drugiej kategorii z części B, importer ponownie musi wybrać, którą z nich wskazać we wniosku o pozwolenie na przywóz.

40. Czym jest pochodzenie?

Rozporządzenie nie definiuje pochodzenia, ale zawiera odniesienia do innych źródeł, w tym ICOM.

Międzynarodowe Obserwatorium Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury ICOM definiuje pochodzenie jako „pełną historię i własność przedmiotu od czasu jego odkrycia lub powstania do dnia dzisiejszego, na podstawie której określa się autentyczność i własność”.

Więcej definicji można znaleźć tutaj: https://www.obs-traffic.museum/glossary

Należy jednak zauważyć, że w celu ubiegania się o pozwolenie na przywóz lub sporządzenia oświadczenia importera nie jest konieczne przedstawienie całej historii przedmiotu, a jedynie tej części, która jest istotna dla legalności – bądź nie – jego wywozu z kraju, w którym powstał i/lub został odkryty.

41. Czym jest należyta staranność?

Rozporządzenie nie definiuje pojęcia należytej staranności, ale w preambule odwołano się do definicji zawartych w Konwencji UNIDROIT z 1995 r. o skradzionych lub nielegalnie wywiezionych dobrach kultury.

Zgodnie z Konwencją UNIDROIT z 1995 r. proces należytej staranności oznacza wszelkie działania wymagane w celu ustalenia faktów dotyczących sprawy przed podjęciem decyzji o sposobie działania, w szczególności w celu ustalenia źródła i historii przedmiotu oferowanego do nabycia lub użytkowania przed jego nabyciem.

Przy ustalaniu, czy dochowano należytej staranności, bierze się pod uwagę wszystkie okoliczności nabycia, w tym charakter stron, zapłaconą cenę, to, czy posiadacz zapoznał się z jakimkolwiek racjonalnie dostępnym rejestrem skradzionych dóbr kultury oraz wszelkimi innymi istotnymi informacjami i dokumentami, które mógł racjonalnie uzyskać, a także to, czy posiadacz skonsultował się z dostępnymi agencjami lub podjął jakiekolwiek inne kroki, które rozsądna osoba podjęłaby w danych okolicznościach.

Więcej definicji można znaleźć tutaj: https://www.obs-traffic.museum/glossary

42. Jakie środki są dostępne w celu identyfikacji i odzyskania skradzionych dóbr kultury?

Czerwone listy ICOM, publikowane dla niektórych krajów lub całych regionów i zawierające pochodzące z nich przedmioty, które są szczególnie narażone na grabież i kradzież; baza danych Interpolu zawierająca listę skradzionych dóbr kultury wraz ze zdjęciami; Rejestr strat dzieł sztuki, którego eksperci zajmujący się sztuką prowadzą badania mające na celu zapewnienie, że dobro kultury nie zostanie skradzione. Ponadto istnieją liczne krajowe i regionalne bazy danych.

43. Czy Czerwona Lista ICOM jest listą przedmiotów skradzionych?

Nie, Czerwona Lista nie jest listą faktycznie skradzionych przedmiotów. Przedstawione dobra kultury są przedmiotami zinwentaryzowanymi, znajdującymi się w zbiorach uznanych instytucji. Służą one zilustrowaniu kategorii dóbr kultury najbardziej narażonych na nielegalny handel.

Więcej informacji na temat Czerwonej Listy ICOM można znaleźć tutaj: https://icom.museum/en/resources/red-lists/

44. Czym jest baza danych Interpolu dotycząca skradzionych dzieł sztuki?

Baza danych dotycząca skradzionych dzieł sztuki jest głównym narzędziem Interpolu wykorzystywanym do walki z nielegalnym handlem dobrami kultury. Jest to baza danych dotycząca skradzionych dzieł sztuki, która zawiera opisy i zdjęcia ponad 50 000 przedmiotów. Jest to jedyna na świecie baza danych zawierająca certyfikowane informacje policyjne na temat skradzionych i zaginionych dzieł sztuki.

Więcej informacji na temat bazy danych dotyczącej skradzionych dzieł sztuki Interpolu można znaleźć tutaj: https://www.interpol.int/en/Crimes/Cultural-heritage-crime/Stolen-Works-of-Art-Database

45. Czy istnieje lista krajowych przepisów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego?

Tak, UNESCO prowadzi tutaj listę krajowych ustaw o dziedzictwie kulturowym: https://en.unesco.org/cultnatlaws/list 

System ICG będzie również zawierać funkcję „Biblioteki” zawierającą zwięzłe informacje na temat wymogów dotyczących wywozu obowiązujących w państwach trzecich oraz profile przepisów.

Scenariusz 1

Jesteśmy domem aukcyjnym, a naszym klientem jest mieszkaniec Francji, który właśnie odziedziczył spadek po swoim wujku mieszkającym w Miami na Florydzie. Wśród przedmiotów należących do jego wuja znajduje wspaniały medalion z jadeitu, którego zdjęcia przesyła naszym specjalistom. Na podstawie tych zdjęć nasi specjaliści przypuszczają, że jest to przedmiot pochodzący z cywilizacji Majów, datowany na lata 250 p.n.e. – 250 n.e. Szacują jego wartość na 70 000 do 100 000 euro.

Medalion pochodzi najprawdopodobniej ze stanowiska archeologicznego Izapa na południu Meksyku, rozciągającego się wzdłuż wybrzeża Pacyfiku aż do Gwatemali i Belize.

Pytanie 1: Czy ekspertyza rzeczoznawcy domu aukcyjnego wystarczy do ustalenia wieku lub miejsca pochodzenia przedmiotu, nawet w przypadku braku wyceny przez niezależnego rzeczoznawcę?

Ekspertyza dotycząca wartości, wieku i pochodzenia przedmiotu dokonana przez rzeczoznawcę domu aukcyjnego byłaby w zasadzie wystarczająca, pod warunkiem że będzie na tyle formalna, by obciążać autora, tzn. musi być podpisana jego własnym nazwiskiem, a nie nazwiskiem pracownika reprezentującego dom aukcyjny. Jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości co do wniosków, nie powinno być potrzeby przeprowadzania niezależnej ekspertyzy.

Nasz klient nie posiada żadnych informacji na temat pochodzenia tego medalionu; nie ma pojęcia, od kogo kupił go jego wujek, kiedy został przywieziony do USA, ani kiedy został wywieziony z kraju pochodzenia.

Przedmiot nigdy nie został sfotografowany ani wystawiony. Nasz klient zwrócił się z prośbą do znajomych swojego wujka, którzy mogą potwierdzić, że widzieli tę książkę w jego bibliotece co najmniej od lat 80.

Pytanie 2: Czy medalion ten jest „dobrem kulturowym” w rozumieniu Rozporządzenia w sprawie przywozu? Jeśli tak, do jakiej kategorii należy i dlaczego?

Medalion jest dobrem kulturowym w rozumieniu Rozporządzenia w sprawie przywozu. Szacowany wiek i historyczne pochodzenie przedmiotu (cywilizacja Majów) nie pozostawiają wątpliwości, że jest to przedmiot archeologiczny. Ponadto Izapa jest stanowiskiem archeologicznym.

Po czerwcu 2025 r. medalion zostanie objęty pozwoleniem na przywóz (kategoria (c) części B załącznika do rozporządzenia).

Dlatego też przed dokonaniem przywozu należy uzyskać pozwolenie od właściwego organu państwa członkowskiego, do którego klient zamierza przywieźć medalion, za pośrednictwem elektronicznego systemu utworzonego w tym celu (systemu ICG). Dokument ten będzie kontrolowany przez służby celne podczas dokonywania formalności celnych przy przywozie.

Do czasu wejścia w życie przepisów dotyczących pozwolenia na przywóz medalion podlega już tzw. „zasadzie ogólnego zakazu” określonej w art. 3(1) (mającej zastosowanie do części A załącznika do rozporządzenia). Jeżeli przesyłka zostanie wybrana do kontroli przywozowej, posiadacz musi być w stanie wykazać legalność jej wywozu z kraju, w którym powstała i/lub została odkryta.

Pytanie 3: Jakie dowody może przedstawić, aby móc przywieźć przedmiot do Unii? W jaki sposób może wykazać, że nie można wiarygodnie ustalić kraju pochodzenia, aby miał możliwość udowodnienia legalnego wywozu z ostatniego kraju, w którym przedmiot znajdował się przez okres dłuższy niż 5 lat (Stany Zjednoczone)?

A co jeśli rzeczoznawcy domu aukcyjnego zidentyfikują inne elementy pozwalające sądzić, że medalion pochodzi z obecnego terytorium Meksyku?

Pytanie 4: Jakie dowody należy przedstawić w tym celu? Czy świadectwo lub list od rzeczoznawcy z domu aukcyjnego będą wystarczające?

1. Przypadek, w którym rzeczoznawcy domu aukcyjnego są w stanie udowodnić, że Meksyk jest krajem powstania i/lub odkrycia:

W kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz po czerwcu 2025 r., podobnie jak w kontekście zasady ogólnego zakazu, która już obowiązuje, wycena rzeczoznawcy domu aukcyjnego z odpowiednim uzasadnieniem i w odpowiedniej formie, angażująca odpowiedzialność jej autora, byłaby wystarczająca, aby wskazać Meksyk jako kraj powstania i/lub odkrycia.

2. Przypadek, w którym rzeczoznawcy domu aukcyjnego są w stanie udowodnić, że nie można wiarygodnie ustalić kraju powstania i/lub odkrycia:

Po czerwcu 2025 r. w kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz ekspertyza rzeczoznawcy domu aukcyjnego z odpowiednim uzasadnieniem byłaby wystarczająca, aby potwierdzić, że nie można ustalić z całą pewnością kraju, w którym powstało dobro, a zatem wnioskodawca może skorzystać z odstępstwa pozwalającego na uznanie za „kraj będący przedmiotem zainteresowania” ostatniego kraju, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat, legalny wywóz z którego należy udowodnić.

W odniesieniu do zasady ogólnego zakazu, która już obowiązuje, nie ma znaczenia, czy rzeczoznawca domu aukcyjnego jest w stanie udowodnić, że nie można wiarygodnie ustalić kraju powstania i/lub odkrycia, ponieważ zwolnienie dotyczące „ostatniego kraju, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat” ma zastosowanie wyłącznie w kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz. Zasadniczo, w oparciu o zasadę ogólnego zakazu, służby celne lub inne organy egzekucyjne są zobowiązane do interwencji i podjęcia wszelkich odpowiednich środków w przypadku otrzymania informacji o tym, że dobro kultury będące w drodze do Unii lub już się w niej znajdujące zostało nielegalnie wywiezione z kraju pochodzenia; informacje takie mogą pochodzić z Interpolu lub organów ds. kultury danego państwa trzeciego.

Nasz klient nie posiada informacji dotyczących daty i okoliczności pierwotnego wywozu z Meksyku.

Pytanie 5: Która data będzie brana pod uwagę jako data wywozu z Meksyku? (nie można wziąć pod uwagę roku 1980, ponieważ dobro mogło opuścić swój kraj znacznie wcześniej).

Jeśli jedyna data znana importerowi to rok 1980, to właśnie on będzie brany pod uwagę. Nie oznacza to jednak, że wywóz jest nielegalny. Władze Meksyku mogą zostać poproszone o zweryfikowanie, czy przedmiot ten nie jest wpisany na listę przedmiotów skradzionych w ich kraju, a także o podanie wszelkich innych informacji pozwalających na wyjaśnienie jego obecnego statusu prawnego. Wniosek z tej weryfikacji musi zostać obiektywnie rozważony przez właściwy organ. Jeżeli odpowiedź władz Meksyku nie będzie powoływać się na zakaz wywozu danego przedmiotu, właściwy organ udzieli pozwolenia (po czerwcu 2025 r.), a przedmiot nie będzie narażony na ryzyko zajęcia.

Pytanie 6: Czy w takim przypadku nasz klient mógłby wywieźć przedmiot zgodnie z przepisami dotyczącymi wywozu obowiązującymi w USA, kraju, w którym dobro znajdowało się przez co najmniej 5 lat?

Po czerwcu 2025 r., w kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz, Stany Zjednoczone będą uznawane za kraj będący przedmiotem zainteresowania dla ustalenia legalnego charakteru wywozu, jeśli zostanie ustalone, że nie można wiarygodnie zidentyfikować kraju powstania i/lub odkrycia. W związku z tym należy zbadać legalne pochodzenie w kontekście przepisów dotyczących dziedzictwa kulturowego w Stanach Zjednoczonych.

Przed 28 czerwca 2025 r. w kontekście zasady ogólnego zakazu jedynym punktem odniesienia służącym do ustalenia legalnego pochodzenia będzie kraj powstania i/lub odkrycia, ponieważ zwolnienie w przypadku, gdy kraju powstania/odkrycia nie można wiarygodnie ustalić, ma zastosowanie wyłącznie w przypadku wniosków o pozwolenie na przywóz. Jeżeli nie można wiarygodnie ustalić tego kraju, nie można również ustalić legalnego wywozu z tego kraju i władze francuskie mogą ze względów ostrożności zakazać wprowadzenia przedmiotu na teren Unii.

Pytanie 7: Jakiego rodzaju dowody byłyby dopuszczalne, aby wykazać, że przedmiot znajdował się w posiadaniu wuja (a zatem poza krajem powstania) co najmniej od 1980 r.? Czy wystarczą oświadczenia podpisane przez przyjaciół lub rodzinę wujka, którzy oświadczają, że widzieli ten przedmiot w jego bibliotece?

W akcie wykonawczym (Rozporządzenie (UE) 2021/1079) wymieniono wśród innych możliwych dowodów „oświadczenia złożone pod przysięgą przez eksportera, sprzedawcę lub inną osobę trzecią, które sporządzono w państwie trzecim i zgodnie z jego przepisami prawnymi, potwierdzające datę, w której dobro kultury opuściło państwo trzecie, w którym powstało lub zostało odkryte, lub inne wydarzenia uzasadniające jego legalne pochodzenie” (art. 8 i 12).

W związku z tym takie oświadczenia złożone pod przysięgą lub pisemne oświadczenia mogą zostać przedstawione jako dowód, pod warunkiem że są wystarczająco formalne i wiążą się z odpowiedzialnością prawną osoby podpisującej je na mocy prawa kraju, w którym zostały złożone (w tym przypadku – Stanów Zjednoczonych).

Pytanie 8: Jeżeli zostaniemy przy roku 1980, a legalność wywozu (i przywozu) ma być zbadana na podstawie ówczesnego prawa meksykańskiego, w jaki sposób możemy w praktyce ustalić, jakie były wymogi dotyczące wywozu w tamtym czasie? Co zrobić, jeśli prawnik z danego kraju nie jest w stanie udzielić jasnej odpowiedzi?

Wszystkie prawa i regulacje określają datę wejścia w życie, a w zdecydowanej większości krajów są publikowane w oficjalnym dzienniku państwowym lub dzienniku urzędowym, dzięki czemu łatwo sprawdzić, czy w Meksyku w 1980 r. obowiązywało prawo, które ograniczało lub zabraniało wywozu antyków Majów z tego kraju. Jeśli jednak odpowiedź organu kraju powstania/odkrycia nie wskaże jasno, czy w danym momencie obowiązywał zakaz lub ograniczenie wywozu, przedmiot nie powinien zostać zajęty (w kontekście zasady ogólnego zakazu), a właściwy organ państwa członkowskiego nie powinien odmówić wydania pozwolenia na przywóz (po czerwcu 2025 r.) wyłącznie na podstawie wątpliwości co do istnienia zakazu wywozu.

Niewątpliwie czasami trudno jest znaleźć przepisy obowiązujące wiele lat temu w państwie trzecim; trudno jednak uwierzyć, że meksykański prawnik nie jest w stanie ustalić, jakie przepisy obowiązywały w latach 80. XX wieku w jego własnym kraju.

Wreszcie, w przypadku wywozu, który miał miejsce przed 1972 r., wnioskujący importer może zawsze skorzystać z odstępstwa i wykazać legalny wywóz z ostatniego kraju, w którym dobro kultury znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat.

Pytanie 9: Co się stanie, jeżeli w przypadku kontroli służby celne i właściwy organ nie zgodzą się z naszą interpretacją meksykańskich przepisów?

W przypadku różnicy zdań między administracją a importerem, można będzie wystąpić o wydanie nakazu sądowego przeciwko nakazowi zajęcia przedmiotu (w kontekście zasady ogólnego zakazu) lub przeciwko decyzji właściwego organu o odrzuceniu wniosku o pozwolenie na przywóz (po czerwcu 2025 r.), a sprawę ostatecznie rozstrzygnie sąd.

Scenariusz 2

Jesteśmy galerią sztuki w Paryżu, a naszym klientem jest osoba prywatna, która odziedziczyła po rodzicach kolekcję dzieł sztuki azjatyckiej. Rodzice mieszkali w Szwajcarii i byli poważnymi kolekcjonerami, którzy nabywali przedmioty w galeriach sztuki lub na aukcjach publicznych, dlatego ich kolekcja jest znana wielu ekspertom. Z drugiej strony byli bardzo skrytymi osobami i rzadko wypożyczali przedmioty ze swojej kolekcji na wystawy, dlatego też istnieje tak mało katalogów, które o tym wspominają.

Nasz klient pragnie sprowadzić do Unii i sprzedać za pośrednictwem naszej galerii kilka przedmiotów z tej kolekcji, aby zapłacić wysoki podatek od spadku.

Jednym z takich przedmiotów jest porcelanowe naczynie z okresu Yangcai z Chin, przypisywane dynastii Qing, najprawdopodobniej z epoki Qianlong (1736-1795), jak twierdzą specjaliści. Wartość tego rzadkiego przedmiotu szacuje się na 150 000 – 200 000 euro.

Pytanie 1: Czy przedmiot ten jest „dobrem kulturowym” w rozumieniu Rozporządzenia? Jeśli tak, do której kategorii z Części C należy i dlaczego?

Naczynie stanowi dobro kulturowe w rozumieniu Rozporządzenia. Obecnie podlega zasadzie ogólnego zakazu (część A załącznika do rozporządzenia). Po czerwcu 2025 r. jego przywóz do Unii będzie podlegało oświadczeniu importera (kategoria (g) „przedmioty o wartości artystycznej”, część C załącznika), ponieważ przekroczy ono zarówno próg wieku, jak i wartości, powyżej których wymagane jest oświadczenie importera (200 lat i 18 000 euro).

Zakładając, że dobro mieści się w zakresie Rozporządzenia i podlega oświadczeniu importera.

Nasz klient znalazł w dokumentach swoich rodziców fakturę z galerii sztuki w Nowym Jorku z 1989 r. zatytułowaną „Turkusowe naczynie, Chiny”, bez żadnych szczegółów i bez zdjęcia przedmiotu. Galeria sztuki jest obecnie zamknięta, a jej właściciel nie żyje. Nasz klient ma również polisę ubezpieczeniową z 2005 r., w której widnieje „kolekcja chińskich dzieł sztuki” o łącznej wartości 300 000 EUR, bez wykazu przedmiotów objętych umową.

Pytanie 2: Czy faktura wystarczy, aby udowodnić, że przedmiot znajdował się poza Chinami co najmniej od 1989 roku? Czy polisa ubezpieczeniowa może potwierdzić, że przedmiot znajdował się poza granicami Chin co najmniej od 2005 r.?

Jeśli NIE: czy to oznacza, że nasz klient nie może przywieźć swojego naczynia do UE?

Jeśli TAK: Nasz klient nie jest w stanie ustalić, kiedy przedmiot opuścił Chiny. W związku z tym nie może on podpisać oświadczenia importera, w którym deklaruje, że przedmiot został wywieziony zgodnie z prawem i regulacjami (i) Chin (ii) w momencie opuszczenia terytorium Chin (gdyż nie zna on tej daty). Może jedynie stwierdzić, że naczynie znajdowało się poza terytorium Chin w 1989 roku.

Pytanie 3: Co może zrobić nasz klient, skoro nie jest w stanie udowodnić, kiedy przedmiot opuścił kraj, w którym powstał? Podanie daty 1989 r. wydaje się nieprawidłowe, ponieważ przedmiot musiał opuścić kraj kilka lat wcześniej.

Odpowiedź na pytania 2 i 3

Zasadniczo faktury i polisy ubezpieczeniowe mogą stanowić akceptowalny dowód pochodzenia (art. 8 i 12 ustawy wykonawczej 2021/1079). Jednak ich wartość jako dowodu ulega znacznemu pomniejszeniu, jeśli nie opisują przedmiotu na tyle szczegółowo, aby umożliwić jego identyfikację.

Z tego powodu w tym przypadku zaleca się znalezienie dodatkowych elementów potwierdzających legalność wywozu, np. czy naczynie należało do rodzaju naczyń, o których wiadomo, że były historycznie wywiezione z Chin, i uzyskanie potwierdzenia tego za pomocą oświadczenia specjalisty.

Doradziliśmy naszemu klientowi, aby włączył ten przedmiot do wyjątkowej wystawy obejmującej kilka innych przedmiotów, które zostaną wystawione na sprzedaż w przyszłym roku w Paryżu. Wystawa odbędzie się w Chinach i potrwa kilka tygodni, zanim przedmioty zostaną wysłane stamtąd do Paryża.

Pytanie 4: Czy można potwierdzić, że po tej tymczasowej wystawie, gdy przedmiot zostanie wysłany z Chin do Francji, nadal będzie obowiązywało prawo, które obowiązywało w momencie pierwotnego wywozu przedmiotu (a nie prawo obecnie obowiązujące w Chinach)?

Czy można również potwierdzić, że odpowiedź pozostaje taka sama, nawet jeśli wysyłka przedmiotu na wystawę do Chin nastąpiła bezpośrednio ze Szwajcarii, bez konieczności przewożenia go przez Francję?

Jeżeli wywóz danego przedmiotu jest zabroniony przez obowiązujące obecnie chińskie przepisy dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego, naczynie w żadnym wypadku nie będzie mogło opuścić Chin. Władze Chin zablokują jego wywóz, nie zważając na jakiekolwiek europejskie prawa i działania podejmowane przez władze francuskie.

Jeżeli wywóz dóbr kultury z terytorium Chin podlega pozwoleniu na wywóz, pozwolenie to należy uzyskać od właściwego chińskiego organu, a jeżeli służby celne UE zażądają jego okazania, należy je im przedstawić.

Jeżeli wywóz dobra nie jest zabroniony ani w żaden inny sposób ograniczony przez chińskie przepisy, naczynie mogłoby swobodnie opuścić terytorium Chin, a jego pochodzenie byłoby legalne w świetle Rozporządzenia w sprawie przywozu.

W związku z tym należy brać pod uwagę przepisy prawne obowiązujące w kraju, w którym przedmiot powstał i/lub został odkryty, w momencie ostatniego wywozu przedmiotu z tego kraju.

Scenariusz 3

Jesteśmy domem aukcyjnym w Holandii i jeden z naszych klientów chce za naszym pośrednictwem sprzedać drewnianą maskę z Gabonu z XIX wieku, której szacowana wartość wynosi milion euro.

Maskę tę nabył w 2011 roku na aukcji w Londynie, której katalog wskazywał, że pochodzi ona z kolekcji „Kolekcja pana i pani Pierre, Nowy Jork, nabyta przed 1958 rokiem w drodze dziedziczenia”. Nasz klient nie ma żadnych informacji od poprzednich właścicieli.

Pytanie 1: Czy przedmiot ten jest „dobrem kulturowym” w rozumieniu Rozporządzenia? Jeśli tak, do jakiej kategorii należy i dlaczego?

Maska jest dobrem kultury w rozumieniu rozporządzenia i po 28 czerwca 2025 r. najprawdopodobniej będzie wymagać oświadczenia importera (część C załącznika, kategoria (f) lub (g ii), chyba że wiek dobra jest mniejszy niż 200 lat. Datowanie na „XIX wiek” nie jest wystarczająco precyzyjne, aby to ustalić.

Zakładając, że dobro mieści się w zakresie Rozporządzenia:

Pytanie 2: Przedmiot został zlokalizowany w 2011 roku w Wielkiej Brytanii, która w tamtym czasie była częścią UE. Czy nie można uznać, że został on już raz przywieziony do Unii?

Fakt, że przedmiot został już raz przywieziony do Unii, nie zwalnia obecnego importera z konieczności uzyskania [nowego] pozwolenia na przywóz lub sporządzenia [nowego] oświadczenia importera w przypadku kolejnych przywozów.

Pytanie 3: Czy opis w katalogu aukcyjnym można uznać za wystarczający dowód, że dobro rzeczywiście znajdowało się poza Gabonem co najmniej od 1958 r.?

Jeśli NIE i pod uwagę można brać tylko rok 2011 r.:

Nasz klient nie posiada informacji o dacie pierwszego wywiezienia maski z Gabonu.

Pytanie 4: Co powinien zrobić? Czy jedynym sposobem na przywiezienie dobra, które legalnie nabyto na aukcji, jest udowodnienie, że w 2011 r. w Gabonie nie obowiązywało prawo zakazujące wywozu takich dóbr kultury?

Odpowiedź na pytania 3 i 4

Katalogi aukcyjne są dopuszczalnym dowodem potwierdzającym legalne pochodzenie (art. 8 i 12 rozporządzenia wykonawczego 2021/1079). W tym przypadku, jeśli dobro jest wystarczająco określone w katalogu, można by zaakceptować datę „przed 1958 r.”

Zespół Zadaniowy ds. Bezpieczeństwa Zabytków

tel.: +48 508 005 273

Zakładając konto w systemie TRACES musisz wskazać, o jaką rolę wnioskujesz:

• importera dóbr kultury (holder of the goods);
• beneficjenta zwolnienia (exemption beneficiary) – instytucji, która będzie zwolniona z obowiązku uzyskania pozwolenia na przywóz w przypadku odprawy czasowej dóbr kultury (w rozumieniu art. 250 rozporządzenia (UE) nr 952/2013) na obszarze celnym Unii do celów edukacyjnych, naukowych, konserwacji, restauracji, wystawienniczych, digitalizacji, przedstawień artystycznych, badań prowadzonych przez instytucje naukowe lub współpracy pomiędzy muzeami lub podobnymi instytucjami.

Przy rejestracji należy również podać swój numer EORI – niezbędny do przeprowadzenia procedur celnych. Numery te sa przyznawane osobom fizycznym i osobom prawnym przez Krajową Administrację Skarbową.

Instrukcję, jak uzyskać numer EORI znajdziesz tu: https://puesc.gov.pl/uslugi/eori-uzyskaj-numer-identyfikacyjny-na-potrzeby-importu-i-eksportu-towarow

Więcej informacji na temat EORI można znaleźć tutaj: https://taxation-customs.ec.europa.eu/customs-4/customs-procedures-import-and-export/customs-procedures/economic-operators-registration-and-identification-number-eori_en

Każda rejestracja nowego użytkownika w systemie TRACES musi zostać potwierdzona przez wskazany we wniosku o założenie konta organ właściwy (competent authority). W przypadku przywozu dóbr kultury jest to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.