10 kwietnia rozpoczęła się międzynarodowa konferencja „Europejskie Dziedzictwo Węgla i Stali”. W Katowicach spotkali się eksperci, zarządcy i pasjonaci dziedzictwa przemysłowego, aby debatować nad stworzeniem wspólnej, europejskiej strategii ochrony zabytków związanych z przemysłem i energetyką. W wydarzeniu udział wzięli przedstawiciele Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Przemysłu oraz dr Andrzej Siwek, zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Międzynarodowa konferencja „Europejskie Dziedzictwo Węgla i Stali” stanowiła kontynuację oraz pogłębienie refleksji zapoczątkowanej w 2023 roku, podczas konferencji „Dziedzictwo Przemysłowe w Sercu Zielonej Europy”. W ramach planowanych wystąpień i dyskusji uczestnicy konferencji podjęli próbę wypracowania spójnych kierunków ochrony dziedzictwa przemysłowego, uwzględniających zarówno jego wartość edukacyjną, jak i praktyczne aspekty związane z zachowaniem funkcjonalności wybranych obiektów. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniu ograniczonego, celowego wydobycia paliw kopalnych – takiego, które służyłoby wyłącznie potrzebom muzeów i instytucji zajmujących się konserwacją oraz eksploatacją zabytkowych maszyn, pojazdów i urządzeń technicznych.
W ramach spotkania odbyła się również ważna inicjatywa instytucjonalna – powołanie organizacji TICCIH Europa z siedzibą w Polsce, która ma stać się platformą dla międzynarodowej współpracy i skutecznego działania na rzecz zachowania dziedzictwa techniki na naszym kontynencie.
Wśród kluczowych zagadnień podejmowanych podczas konferencji znalazły się m.in.:
– zachowanie i dalsze użytkowanie zabytków górnictwa jako świadectw rewolucji przemysłowej,
– wdrażanie rozwiązań zmniejszających ślad węglowy w procesie ponownego wykorzystania dawnych obiektów przemysłowych,
– określenie warunków i zasad dla kontrolowanego wykorzystania paliw kopalnych w celach konserwatorskich,
– budowa zintegrowanej strategii ochrony technicznego dziedzictwa Europy, umożliwiającej jego odpowiednie udostępnianie i popularyzację.
Oficjalną część konferencji otworzył list od Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnej Konserwator Zabytków Bożeny Żelazowskiej odczytany w jej imieniu przez Agatę Kurdziel, zastępczynię dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w którym podkreśla –
„Dziedzictwo przemysłowe to nie tylko zbiór zabytków i pamiątek po minionych czasach – to przede wszystkim opowieść o ludziach, którzy dzięki swojej pracy, wyobraźni i determinacji zmieniali świat. To historia górników, hutników, inżynierów i wynalazców, którzy niejednokrotnie z narażeniem zdrowia i życia budowali fundamenty nowoczesnej cywilizacji. Ich codzienna, często niedostrzegana praca przyczyniła się do powstania technologii, które zrewolucjonizowały transport, energetykę, komunikację, kulturę i życie społeczne”.
Głos zabrał również zastępca dyrektora NID, dr Andrzej Siwek –
„Spotykamy się na konferencji „Europejskie Dziedzictwo Węgla i Stali”, by rozmawiać o dziedzictwie przemysłowym – wymagającym, złożonym, ale niezwykle istotnym dla zrozumienia mechanizmów przemian ekonomicznych, politycznych i kulturowych, które ukształtowały naszą współczesną cywilizację. Wierzę, że efektem tego spotkania będzie wspólne spojrzenie w przyszłość i wypracowanie skutecznych narzędzi ochrony dziedzictwa przemysłowego.”
Uczestników konferencji powitali Joanna Bojczuk, Członek Zarządu Województwa Śląskiego, Grzegorz Jagielski z Ministerstwa Przemysłu, prof. Jacek Purchla, wiceprezes Europa Nostra oraz dr Pierre Laconte, Przewodniczący Komitetu Dziedzictwa Przemysłowego i Inżynieryjnego Europa Nostra.
Kolejnym punktem programu było wręczenie Europejskiej Nagrody Dziedzictwa w kategorii Heritage Champions 2024. To prestiżowe wyróżnienie trafiło do dr. hab. Piotra Gerbera. Nagrodę wręczył prof. Jacek Purchla.
Część merytoryczną konferencji otworzyło wystąpienie dr. Milesa Oglethorpe’a, Prezydenta The International Committee for the Conservation of the Industrial Heritage (TICCIH). Jego prelekcja poświęcona była wyzwaniom związanym z ochroną i wykorzystaniem dziedzictwa przemysłowego. Kolejnym punktem programu była prezentacja Hildebranda de Boera z Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH), który opowiedział o znaczeniu dziedzictwa węgla i stali jako elementów wspólnej tożsamości przemysłowej Europy.
Następnie głos zabrał prof. Massimo Preite z Uniwersytetu we Florencji. W swoim wystąpieniu skupił się na roli dziedzictwa przemysłowego w procesach przekształcania i odnawiania tkanki miejskiej. Wystąpienie Jaapa Niewega z FEDECRAIL WIMH poświęcone było problematyce zachowania zabytkowych środków transportu i mobilnych obiektów dziedzictwa technicznego w świetle europejskiej polityki klimatycznej. Przedstawiciel Ministerstwa Przemysłu, Grzegorz Jagielski, zaprezentował założenia transformacji górnictwa węglowego na Górnym Śląsku, z uwzględnieniem działań mających na celu ochronę dziedzictwa górniczego jako ważnego elementu tożsamości regionu.
W programie przewidziane zostały również trzy panele dyskusyjne: „Możliwość utrzymania wydobycia węgla w celu zachowania oraz eksploatacji dziedzictwa przemysłowego”, „Możliwości zachowania czynnej kopalni węgla kamiennego do celów edukacyjnych i zapewnienia węgla na potrzeby ruchomych zabytków techniki” oraz „Cele i zadania Europejskiego Komitetu Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego TICCIH Europe – utworzenie europejskiej organizacji ochrony dziedzictwa przemysłowego”.
Pierwszy dzień konferencji zwieńczyła wizyta w Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia, gdzie uczestnicy mieli okazję zobaczyć unikalny ciąg technologiczny do produkcji blach cynkowych, który zachował się w nienaruszonym stanie. To wyjątkowe miejsce, mieszczące się w największej poprzemysłowej hali regionu, stanowi doskonały przykład rewitalizacji dziedzictwa przemysłowego i inspirację do dalszych działań na rzecz jego ochrony. Atrakcją był również przejazd tramwajem wyprodukowanym w latach 60.
Drugiego dnia konferencji – 11 kwietnia – odbyło się spotkanie z dziedzictwem przemysłowym „w terenie”. Uczestnicy wzięli udział w wyjeździe studyjnym, który umożliwił im poznanie dwóch znaczących obiektów górniczych w województwie śląskim – aktywnej kopalni KWK ROW Ruch Marcel oraz Zabytkowej Kopalni Ignacy.
Konferencja współorganizowana została przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Polski Komitet Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska i Working Industrial and Mobile Heritage Platform [WIMH].
Patronami honorowymi konferencję objęli Ministerstwo Przemysłu, Marszałek Województwa Śląskiego, Prezydent Miasta Katowice i Europa Nostra.
Konferencja objęta została patronatem polskiej prezydencji w Radzie UE.
