Dziś, 17 września, odbyła się uroczysta gala wręczenia nagród w ogólnopolskim konkursie “Zabytek Zadbany” instytucjom i osobom, które wyróżniły się w opiece, konserwacji czy adaptacji budynków zabytkowych. W wydarzeniu wzięła udział dyrektorka NID, Marlena Happach oraz sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalna Konserwator Zabytków, Bożena Żelazowska.  

W konkursie “Zabytek Zadbany” ocenie podlega poziom i zakres badań konserwatorskich, program prac konserwatorskich, forma i poziom wykonanych prac, zachowanie integralności i utrwalenie autentyzmu substancji zabytkowej oraz stan obiektu po działaniach konserwatorskich i adaptacyjnych. Nagradzani mogą być właściciele, posiadacze i zarządcy obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych. 

Konkurs ma długą historię, odbywa od 1975 r., a po raz 14 realizowany jest przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, w imieniu Generalnego Konserwatora Zabytków oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Podczas poprzednich 13 edycji nagrodzono 260 obiektów, o których przeczytać można w serii wydawniczej NID “Zabytek Zadbany”.  Nagradzane realizacje to skarbnica dobrych praktyk i doświadczeń dla kolejnych opiekunów zabytków podejmujących wyzwania związane z remontem czy adaptacją zabytków.

Do tegorocznej edycji konkursu “Zabytek Zadbany” zgłoszono 78 zabytków, 67 z nich przeszło pierwszy etap oceny formalnej, następnie wyłoniono z nich 8 laureatów, a 10 zostało wyróżnionych. 

W tym roku Jury obradowało w składzie:  

• prof. dr hab. inż. arch. Małgorzata Rozbicka, przewodnicząca  
• dr hab. Monika Bogdanowska, wiceprzewodnicząca  
• dr Małgorzata Gwiazdowska  
• dr Jerzy Ilkosz  
• dr Maciej Prarat  
• dr hab. Miron Urbaniak 

Gala wręczenia nagród w konkursie „Zabytek Zadbany” 

Uroczyste wręczenie nagród w konkursie “Zabytek Zadbany” odbyło się 17 września 2024 roku, podczas gali w auli Departamentu Ochrony Zabytków, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.  

Oficjalną część wydarzenia otworzyło przemówienie sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnej Konserwator Zabytków, Bożeny Żelazowskiej

„Cieszę się, że będziemy nagradzać osoby, które dbają o zabytki, dziękuję za troskę i ogromny, wieloletni wkład pracy na rzecz naszego dziedzictwa. Miałam przyjemność zobaczyć z jak ogromnym kunsztem konserwatorskim wyróżnione dzisiaj zabytki były odnawiane. Dziękuję wszystkim, którzy się do tego przyczynili. Życzę udanego świętowania, mimo sytuacji, jaka ma miejsce w naszym kraju i powodzi, która zabiera wielopokoleniowy dobytek oraz niszczy nasze zabytki. Jako Generalny Konserwator Zabytków razem z zespołem monitorujemy sytuację zabytków w Polsce i zastanawiamy się, jak pomóc służbom konserwatorskim, samorządom i osobom prywatnym”.

Dyrektorka NID, Marlena Happach pogratulowała wszystkim nagrodzonym oraz podziękowała za wkład pracy ekspertów NID w prowadzeniu procedury konkursowej

“Mamy dzisiaj możliwość docenienia obiektów wyremontowanych, odnowionych w taki sposób, że zachowana została ich najistotniejsza wartość – substancja historyczna. Jako architektka doceniam to, jakiego kunsztu wymaga nadanie obiektowi nowych funkcji, które jednocześnie tą wartość historyczną wydobywają. Eksperci NID weryfikują i opiniują zgłoszenia konkursowe, w tym roku było to ponad 70 obiektów zgłoszonych, oglądają je od piwnic po dachy, żeby wspierać jury w ocenie. Mam nadzieję, że kolejnych 50 edycji konkursu jeszcze przed nami“.

Głos zabrała również przewodnicząca jury konkursowego prof. dr hab. inż. arch. Małgorzata Rozbicka

„Jest to konkurs szczególny, o wieloletniej historii i jeden z nielicznych, które doceniają rzetelną pracę przy różnorodnych zabytkach. Patrząc na obiekty nagrodzone, mam nadzieję, że lata poświęcone pracy przy ich konserwacji będą procentować i że coraz więcej osób dostrzeże piękno i sens zajmowania się też zabytkami, niekoniecznie tylko tymi najbardziej spektakularnymi. Dziękuję wszystkim, którzy przeszli przez ten trud, dzięki któremu możemy lepiej chronić nasze dziedzictwo”.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalna Konserwator Zabytków Bożena Żelazowska wręczyła laureatom i wyróżnionym dyplomy oraz tablice, które mogą być później umieszczone na zabytkach. Na tablicach widnieje charakterystyczny biało-niebieski znak zwany “Błękitną Tarczą” lub „tarczą Zachwatowicza” oraz nazwa i data edycji konkursu „Zabytek Zadbany”. Tablice te, symbolizujące uznanie dla starannie przeprowadzonych prac konserwatorskich, restauratorskich czy adaptacyjnych, można zobaczyć na wielu obiektach w całej Polsce, zarówno tych znanych, jak Muzeum Emigracji w Gdyni czy muzeum Zamek w Łańcucie, jak i mniej znanych, ale równie cennych, jak most kolejowy w Bytowie czy dawny dworzec cesarski w Gumniskach Małych. 

Spotkanie było też okazją do wręczenia złotej odznaki “Za opiekę nad zabytkami”, którą z rąk sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnej Konserwator Zabytków, Bożeny Żelazowskiej otrzymała Anna Łopuska, konserwatorka zabytków.

Laureaci i wyróżnieni w konkursie “Zabytek Zadbany” 2024

Kategoria utrwalenia wartości zabytkowej obiektu 

Dwa równorzędne tytuły laureatów przyznano: 

• Miastu Jelenia Góra za kompleksowe prace konserwatorskie w zespole willi secesyjnej Maxa Erfurta w Jeleniej Górze, wykonane na podstawie wszechstronnych badań konserwatorskich, które pozwoliły na wydobycie i zachowanie wysokich walorów architektonicznych i artystycznych zespołu. 

• Miastu Nowy Dwór Mazowiecki za kompleksowe prace budowlane i konserwatorskie przeprowadzone z pełnym poszanowaniem substancji zabytkowej i formy architektonicznej kasyna oficerskiego w Twierdzy Modlin oraz za staranność i konsekwencję w przywracaniu historycznej kompozycji jego elewacji i wystroju wnętrz. 

Wyróżnienia w kategorii utrwalenia wartości zabytkowej obiektu przyznano: 

• Miastu Łódź za prace konserwatorskie przeprowadzone z pełnym poszanowaniem oryginalnej substancji kamienicy rezydencjonalnej Hilarego Majewskiego w Łodzi, w wyniku których uratowano zdekapitalizowany obiekt wraz z jego wystrojem i wyeksponowano walory artystyczne zabytku. 

• Zborowi w Szczecinie Kościoła Chrześcijan Baptystów Rzeczypospolitej Polskiej za prace budowlane i konserwatorskie przeprowadzone w budynku z kaplicą baptystów w Szczecinie, które pozwoliły na zachowanie integralności zabytku oraz wydobycie jego walorów artystycznych i użytkowych. 

Kategoria rewaloryzacji przestrzeni kulturowej i krajobrazu 

Tytuł laureata przyznano: 

• Muzeum w Lewkowie – Zespołowi Pałacowo-Parkowego za kompleksowe prace budowlane, konserwatorskie i rewaloryzacyjne w cennym zespole pałacowo-parkowym doby klasycyzmu w Lewkowie, które przywróciły mu dawną świetność i pozwoliły na całościowe udostępnienie mieszkańcom i turystom. 

Wyróżnienia w kategorii rewaloryzacji przestrzeni kulturowej i krajobrazu przyznano: 

• Gminie Twardogóra za przeprowadzenie prac zabezpieczających i restauratorskich, dzięki którym zachowano zgodnie z zasadami konserwatorskimi oryginalną substancję i formę trwałej ruiny pałacu w zespole pałacowo-parkowym w Goszczu oraz w pełni udostępniono obiekt zwiedzającym 

• Muzeum Małopolski Zachodniej w Wygiełzowie za konsekwentną, etapową realizację prac, dzięki którym zabezpieczono i udostępniono ruiny zamku Lipowiec w Babicach oraz utrwalono je w miejscowym krajobrazie kulturowym. 

Kategoria adaptacji obiektów zabytkowych 

Tytuł laureata przyznano: 

• Euro Styl Montownia – Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością za prace konserwatorskie i adaptacyjne przeprowadzone z dużym szacunkiem dla oryginalnej formy architektonicznej i substancji materialnej budynku produkcyjno-magazynowego na terenie dawnej Stoczni Gdańskiej, obecnie Montowni Lofts & Experience, z zachowaniem w obiekcie historycznych nawarstwień oraz licznych oryginalnych detali i urządzeń. 

Wyróżnienia w kategorii adaptacji obiektów zabytkowych przyznano: 

• Kampinoskiemu Parkowi Narodowemu za przywrócenie właściwego stanu technicznego, zachowanie historycznego charakteru i formy architektonicznej zespołu drewnianej zabudowy leśniczówki w Granicy oraz nadanie mu nowych funkcji użytkowych. 

• Gminie Olkusz za wysoki poziom wykonanych prac budowlanych i konserwatorskich oraz udaną adaptację do nowych funkcji budynku dawnego starostwa – wraz z piwnicami kwartału królewskiego – i gotyckich piwnic ratuszowych w Olkuszu. 

• Uniwersytetowi WSB Merito w Poznaniu za prace budowlane i konserwatorskie oraz przystosowanie historycznych budynków pokoszarowych przy ul. Franciszka Ratajczaka 1 i 3 w Poznaniu do nowej funkcji biurowo-dydaktycznej i współczesnych wymogów funkcjonalno-użytkowych. 

Kategoria architektury i budownictwa drewnianego 

Tytuł laureata przyznano: 

• Parafii Rzymskokatolickiej Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzepinie za pełne rozpoznanie badawcze, wzorcowe prace konserwatorsko-restauratorskie przeprowadzone z wykorzystaniem tradycyjnych technik budowlanych i za zachowanie autentyzmu substancji zabytkowej kościoła filialnego Podwyższenia Krzyża Świętego w Lubiechni Małej. 

Wyróżnienia w kategorii architektury i budownictwa drewnianego przyznano: 

• Uzdrowisku Goczałkowice-Zdrój – Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością za uczytelnienie wartości zabytkowych, przywrócenie pierwotnej funkcji oraz poprawę stanu technicznego i walorów estetycznych pawilonu Starej Pijalni w Goczałkowicach-Zdroju 

• Lasom Miejskim – Warszawa za prace budowlane i konserwatorskie wykonane z zastosowaniem dawnych rozwiązań materiałowych i konstrukcyjnych, z poszanowaniem pierwotnej formy, wystroju i wyposażenia wnętrz leśniczówki przy ul. Rydzowej 1 w Warszawie, 

• Parafii Rzymskokatolickiej Świętej Anny w Jaktorowie za prace budowlane i konserwatorskie w kościele parafialnym Świętej Anny w Jaktorowie, w wyniku których zatrzymano procesy destrukcji nietypowej zdwojonej konstrukcji ścian oraz wyeksponowano wartości estetyczne i artystyczne obiektu. 

Kategoria zabytków techniki 

Tytuł laureata przyznano: 

• Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku za staranne prace budowlane i konserwatorskie, przeprowadzone z poszanowaniem historycznej substancji i formy budowlanej nadszybia i maszynowni szybu Kościuszko oraz za zachowanie i przywrócenie do pełnej sprawności unikatowego wyposażenia technologicznego. 

Kategoria specjalna właściwego użytkowania i stałej opieki nad zabytkiem 

Dwa równorzędne tytuły laureatów przyznano: 

• Marianowi Wołkowskiemu-Wolskiemu za pieczołowite przebadanie, rozpoznanie, konserwację i restaurację lamusa dworskiego – parteru dawnego dworu wieżowego w Hawłowicach Górnych, dzięki czemu ocalono przed zniszczeniem oraz ujawniono wyjątkową wartość historyczną i artystyczną obiektu, a zabytek udostępniono zwiedzającym 

• Gminnemu Ośrodkowi Kultury w Pszczewie za wieloletnią, systematyczną opiekę oraz angażowanie lokalnej społeczności w zabezpieczenie i utrwalenie wartości Domu Szewca, zabytku wyjątkowego w krajobrazie architektonicznym Pszczewa.

Zobacz galerię zdjęć nagrodzonych realizacji – tutaj.

Wszystkim laureatom i wyróżnionym serdecznie gratulujemy!