21 kwietnia, z okazji Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków 2024, w drewnianym, zabytkowym kościele w Mariańskim Porzeczu odbyła się prelekcja oraz koncert organowy, a 22 kwietnia prezentacja na temat organów dla najmłodszych. Spotkanie zorganizował Zespół ds. Organów Historycznych NID oraz Oddział Terenowy NID w Warszawie, w partnerstwie z Parafią Matki Boskiej Bolesnej w Mariańskim Porzeczu, Stowarzyszeniem PRO MUSICA ORGANA i Samorządem Województwa Mazowieckiego.

Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Mariańskim Porzeczu jest unikatowym przykładem sakralnego budownictwa drewnianego z polichromią iluzyjną przedstawiającą elementy architektoniczne, ołtarze i ornamenty. Bogactwo polichromii zredukowało rolę wyposażenia kościoła do oryginalnej kompozycji ołtarza głównego, chrzcielnicy i ambony oraz – na emporze muzycznej – osiemnastowiecznych organów, które w ostatnich latach przeszły kompleksowe prace konserwatorskie.

Organy w Mariańskim Porzeczu wykonał nieznany z nazwiska mistrz około połowy XVIII wieku. W 1872 roku remontował je gruntownie organmistrz warszawski Ignacy Karczewski. Instrument posiada 9 głosów w manuale oraz dobudowaną dwugłosową sekcję pedału. Ciekawymi urządzeniami dodatkowymi jest dzwoniąca gwiazda oraz tympan (bęben), które używane były w dawnej liturgii jako szczególne efekty dźwiękowe. W Mariańskim Porzeczu do dziś w czasie Podniesienia włącza się organowe bębnienie.

Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków pod hasłem „Skarby w piszczałkach zaklęte – organy w kościele MB Bolesnej w Mariańskim Porzeczu” rozpoczęły się od powitania gości oraz prelekcji ks. Jana Krajewskiego, proboszcza parafii Matki Boskiej Bolesnej w Mariańskim Porzeczu.

Głównym punktem programu był koncert – na organach grała dr hab. Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa – organistka, pedagog, organolog, konserwator-zabytkoznawca oraz kierownik Zespołu ds. Organów Historycznych w Narodowym Instytucie Dziedzictwa. Usłyszeliśmy utwory ze skarbca organowej muzyki dawnej skomponowanej w Polsce i w Niemczech:  utwory Johanna Sebastiana Bacha, Georg’a Muffat’a, Detriech’a Buxtehude’a, a także zabytki polskiej muzyki XVII i XVIII wieku: Warszawska Tabulatura Organowa / Rękopis Przemyski – „Toccata in a”, „Ave Maris Stella” Adama z Węgrowca oraz trzy arie – rękopis z klasztoru S. Klarysek w Starym Sączu.

Muzykę organową wzbogaciło brzmienie historycznych viol, które w kwartecie wykonały bachowskie opracowania chorałów, włoską i francuską muzykę smyczkową oraz, wraz z organami, jedną z sonat kościelnych Wolfganga Amadeusza Mozarta. Zespół wystąpił w składzie: Karolina Koślacz – dessus de viole, Klara Wyrwa – basse de viole, Bernadetta Wieczerzyńska – wiolonczela oraz Borys Piszczatowski – wiolonczela.

Kolejnego dnia, w poniedziałek 22 kwietnia, dr hab. Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa poprowadziła warsztaty dla najmłodszych na temat organów.  Dzieci młodszych klas szkół podstawowych dowiedziały się „Co piszczy i co dzwoni w starych organach?”. Prezentacja multimedialna wraz z dotknięciem eksponatów – piszczałek, dzwoneczków procesyjnych i małych przenośnych organków (organetto) połączona była z dźwiękiem porzeckich organów i „otwarciem uszu” na wiele różnorodnych barw brzmienia ukrytych w starym instrumencie.

Wydarzenie zorganizował Zespół ds. Organów Historycznych NID oraz Oddział Terenowy NID w Warszawie, w partnerstwie z Parafią Matki Boskiej Bolesnej w Mariańskim Porzeczu i Samorządem Województwa Mazowieckiego.

Patronat honorowy nad wydarzeniem objęła Bożena Żelazowska, Generalny Konserwator Zabytków, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Organizacja obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków została sfinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.