W związku z toczącymi się działaniami wojennymi na terenie Ukrainy i niebezpieczeństwami, które te działania niosą dla światowego dziedzictwa kulturowego, Międzynarodowa Rada Muzeów (ICOM) opublikowała Czerwoną Listę ukraińskich dóbr kultury zagrożonych nielegalnym handlem.
Obecnie na stronach ICOM publikowanych jest 18 Czerwonych List, które w sposób szczególny zmagają się z problemem nielegalnego obrotu dobrami kultury. Czerwone Listy zawierają obiekty o dużej wartości kulturowej dla danego państwa lub regionu, które są szczególnie narażone na kradzież i nielegalny wywóz za granicę.
– Od pierwszych dni wojny dziedzictwo kulturowe na Ukrainie jest zagrożone nie tylko zniszczeniem, ale również kradzieżą i nielegalnym handlem. Współpraca międzynarodowa jest niezbędna do zwalczania nielegalnego przepływu dziedzictwa kulturowego. Cieszymy się, że Narodowy Instytut Dziedzictwa mógł wesprzeć działania zabezpieczające ukraińskie dobra kultury. Mamy nadzieję, że Czerwona Lista będzie skutecznym narzędziem identyfikacji skradzionych dóbr kultury z Ukrainy – mówi dr hab. Katarzyna Zalasińska, dyrektor NID.
Lista składa się z 53 rodzajów obiektów należących do 7 kategorii, które obejmują archeologię, książki i rękopisy, numizmaty oraz sztukę ludową, religijną, użytkową i piękną. Różnorodność reprezentowanych obiektów podkreśla bogate, długotrwałe i zróżnicowane dziedzictwo kulturowe Ukrainy – od Scytów do awangardy XX wieku.
Pojawienie się Czerwonej Listy następuje w istotnym momencie trwającej walki z nielegalnym handlem ukraińskim dziedzictwem kulturowym – zjawiskiem, które od dawna istnieje w tym regionie, a które zostało wzmocnione przez inwazję rosyjską. Doniesienia o masowym splądrowaniu Muzeum Sztuki im. Ołeksija Szowkunenki w Chersoniu przez rosyjskie oddziały podczas wycofywania się z miasta 11 listopada pokazują, że zagrożenie to jest aktualne i systematycznie realizowane.
Współpraca międzynarodowa jest niezbędna do zwalczania tego nielegalnego przepływu dziedzictwa kulturowego, a w ramach pomocy ICOM współpracuje z krajowymi i międzynarodowymi organami ścigania, w tym z INTERPOLEM i Światową Organizacją Celną (WCO). Ukraińska Czerwona Lista zagrożonych dóbr kultury jest dziewiętnastą Czerwoną Listą ICOM i jest ściśle powiązana z niedawnym wydaniem Czerwonej Listy Zagrożonych Obiektów Kulturowych Europy Południowo-Wschodniej, stanowiąc tym samym trwały wkład w ochronę dziedzictwa kulturowego w regionie i na całym świecie.
Czerwona Lista została opublikowana online w języku angielskim: https://icom.museum/en/ressource/emergency-red-list-ukraine/