Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków obchodzony jest 18 kwietnia. Święto zostało ustanowione w 1983 r. przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków (ICOMOS).

MDOZ to święto wszystkich osób, które wkładają wiele wysiłku w ratowanie zabytków i opiekę nad nimi – konserwatorów, historyków sztuki i architektury, urbanistów, archeologów i przedstawicieli innych zawodów, pracujących na rzecz ochrony zabytków, a także wszystkich odpowiedzialnych właścicieli, opiekunów i zarządców obiektów zabytkowych.
Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków to wyjątkowa okazja do dyskusji na temat zarządzania dziedzictwem oraz przybliżania lokalnym społecznościom problemów jego ochrony.

Organizowane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa doroczne obchody MDOZ to spotkania i debaty w kręgu osób zaangażowanych w prace na rzecz zachowania naszego dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń.

W ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków 2024, Narodowy Instytut Dziedzictwa zorganizował 20 spotkań, w 17 lokalizacjach, a główne obchody odbyły się 18 kwietnia w Zamku Królewskim w Warszawie.

Zobacz relacje z poszczególnych wydarzeń związanych z obchodami MDOZ 2024 na liście poniżej.

O tym, jak świętowaliśmy Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków 2024 piszemy także tutaj.

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków 2023

W 2023 roku obchodzony był 40. Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, a spotkania odbyły się w siedmiu miejscach w Polsce: w Łańcucie, Gdańsku, Olsztynie, Krakowie, Opatowie, Bolesławcu i Chorzowie.
Poruszano zagadnienia kluczowe dla systemu ochrony zabytków, od ewolucji stanu prawno-administracyjnego, poprzez systemy szczególnej ochrony na przykładach pomników historii i krajobrazów kulturowych, po przejawy łączenia niematerialnego dziedzictwa kulturowego z zabytkami i rolę społecznego wymiaru ochrony zabytków.

Więcej o obchodach MDOZ: >tutaj<

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków w 2023 roku wpisał się obchodzone jubileusze: 20-lecia wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO Drewnianych kościołów Południowej Małopolski oraz 10-lecia wpisu Drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat. Z tego względu już w roku wcześniejszym, Łańcut został wybrany jako miejsce głównych, wspólnych, polsko-ukraińskich obchodów międzynarodowego święta zabytków.

Wydarzenia w ramach obchodów MDOZ 2023

Główne obchody 18-19 kwietnia – Łańcut

W ramach wydarzenia przygotowanego z okazji Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków odbył się panel dyskusyjny na temat aktualnych wyzwań ochrony obiektów architektury drewnianej wpisanych na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Temu wydarzeniu towarzyszył wernisaż wystawy „Skarby drewnianej architektury sakralnej. Kościoły i cerkwie na Liście światowego dziedzictwa UNESCO” (relacja video >tutaj<), w którym udział wzięli przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy oraz opiekunowie zabytkowych cerkwi wpisanych na Listę UNESCO. Przygotowanie wspólnego, polsko-ukraińskiego wpisu było wyjątkowo skomplikowanym procesem, który udało się przeprowadzić dzięki wieloletniej współpracy polskich i ukraińskich specjalistów, realizowanej przez NID (wcześniej KOBiDZ). Wyniki wspólnych działań, pokazane zostały na wystawie o drewnianej architekturze sakralnej, która eksponowana była również w Rzeszowie, Sanoku i Gorlicach.

Jak co roku obchody „święta zabytków” były okazją do uhonorowania osób zasłużonych dla ochrony zabytków. Uroczystego aktu dekoracji Medalami Stulecia Odzyskanej Niepodległości w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dokonał sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, generalny konserwator zabytków, dr Jarosław Sellin. Podczas gali przyznano również odznaki „Za opiekę nad zabytkami”, które są nadawane jako zaszczytne wyróżnienie osobom zasłużonym w społecznej opiece nad dobrami kultury lub w działalności konserwatorskiej. Odznakę nadaje minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Drugi dzień Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków został zaplanowany w Zespole Cerkiewnym w Radrużu. Jego głównym elementem jest cerkiew obrządku wschodniego pod wezwaniem św. Paraskewy, objęta wpisem drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat. Cerkiew została wzniesiona około 1583 roku. Zespół uzupełnia XVI wieczna drewniana dzwonnica oraz kamienny mur z bramami i kostnicą. Podsumowanie obchodów odbyło się w budynku muzealnym oddziału Muzeum Kresów w Lubaczowie.

13 kwietnia, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie warmińsko-mazurskim i konferencja „Społeczny wymiar ochrony zabytków. Potencjał i uwarunkowania”.

Konferencja odbyła się w Olsztynie w Domu Mendelsohna – zabytku, który został przywrócony do życia i odzyskany w pamięci lokalnej społeczności dzięki działaniom osób związanych ze środowiskiem Borussii. Od ponad 30 lat Borussia dba o dziedzictwo i krajobraz kulturowy Warmii i Mazur, sukcesywnie od pierwszych projektów porządkowania opuszczonych cmentarzy – przez edukację po remont dawnego domu przedpogrzebowego przy cmentarzu żydowskim, dzisiaj zwanego Domem Mendelsohna.

Współorganizator: Warmińsko-Mazurski Wojewódzki Konserwator Zabytków. 
Więcej informacji >tutaj<

14 kwietnia, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie pomorskim, sesja „Społeczna opieka jako ważne wsparcie systemu ochrony zabytków”.

Podczas spotkania został zaprezentowany wiatrak typu paltrak w Mokrym Dworze jako przykład społecznego zaangażowania w ochronę zabytków. Swoim doświadczeniem podzielił się sołtys Mokrego Dworu, Wiesław Zbroiński, który własnymi siłami „dał drugie życie” wiatrakowi sprowadzonemu z Wyszogrodu (powiat płocki, województwo mazowieckie). Po uzyskaniu niezbędnej zgody konserwatora zabytków niszczejący, ponad 100-letni wiatrak w 2016 roku został rozebrany, przeniesiony i odtworzony z maksymalnym poszanowaniem zachowanej zabytkowej substancji w Mokrym Dworze na Żuławach Gdańskich.

Więcej informacji >tutaj<

17 kwietnia, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie małopolskim, sesja naukowa „Ewolucja form działania administracji publicznej w obszarze ochrony zabytków”.

Obchody MDOZ 2023 w województwie małopolskim odbyły się w wyjątkowym miejscu – w Auli Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, która usytuowana jest w najstarszej części tego zabytkowego obiektu. Pierwsze zapisy na temat Collegium Maius pojawiły się w 1400 roku, kiedy to reaktywowana została uczelnia nosząca wtedy nazwę Akademii Krakowskiej. W Krakowie dyskutowano na temat „Ewolucji form działania administracji publicznej w obszarze ochrony zabytków”.

Współorganizatorzy: Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa oraz Uniwersytet Jagielloński.
Więcej informacji >tutaj<

25 kwietnia, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie śląskim, sesja „Między niematerialnym, a materialnym dziedzictwem kulturowym”.

Punktem wyjścia dla tematyki obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie śląskim był jubileusz 20-lecia konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i 10-lecia prowadzenia Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego w Polsce. Wydarzenie koncentrowało się na tematyce związków niematerialnego dziedzictwa kulturowego z dziedzictwem materialnym – krajobrazem kulturowym, architekturą, tradycyjnym budownictwem czy rzemiosłem. Spotkanie odbyło się w Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie, a więc w miejscu stworzonym do badania i prezentowania materialnych i niematerialnych przejawów dziedzictwa, stanowiącym naturalną przestrzeń do dyskusji zaplanowanej w ramach MDOZ.

Współorganizator: Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie
Więcej informacji >tutaj<

27 kwietnia, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie świętokrzyskim, konferencja naukowa „Kolegiata Opatowska – dziesiąty Pomnik Historii w województwie świętokrzyskim. Historia miejsca, miejsce historii”

Kolegiata Opatowska i pomniki historii były tematem konferencji naukowej oraz obchodów MDOZ w województwie świętokrzyskim. W jej trakcie zostały przedstawione wszystkie świętokrzyskie pomniki historii, prowadzone przy nich w ostatnich latach prace budowlane, konserwatorskie i restauratorskie.

Współorganizatorzy: parafia rzymskokatolicka pw. św. Marcina Biskupa w Opatowie, miasto Opatów, Opatowski Ośrodek Kultury.
Więcej informacji >tutaj<

12 maja, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie łódzkim, sesja „Krajobraz kulturowy, jako przedmiot ochrony – na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”.

Tematem obchodów MDOZ w woj. łódzkim był krajobraz kulturowy, czyli postrzegana przez ludzi przestrzeń, zawierająca elementy przyrodnicze i wytwory cywilizacji, historycznie ukształtowana w wyniku działania czynników naturalnych i działalności człowieka.
Gmina Bolesławiec, w której odbyła się wojewódzka sesja „święta zabytków”, jest jedną z 24 gmin w Polsce, w której Narodowy Instytut Dziedzictwa zrealizował program wsparcia „Wzorcowa rewitalizacja”. Jego celem było merytoryczne wsparcie w planowaniu i wdrażaniu procesów rewitalizacji oraz zaplanowanie właściwego wykorzystania dziedzictwa kulturowego w procesach rozwoju gminy. W ramach zadania eksperci Narodowego Instytutu Dziedzictwa przygotowali dla gminy Studium Ochrony Wartości Kulturowych, w którym zasadniczym elementem wskazanym do ochrony są wspomniane krajobrazy kulturowe. Przedstawienie wyników badań było częścią konferencji „Krajobraz kulturowy jako przedmiot ochrony – na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”.

Współorganizator: gmina Bolesławiec.
Więcej informacji >tutaj<

Relacja ze spotkań, dostępna jest online na kanale YouTube TV NID. Więcej informacji również na kanałach mediów społecznościowych Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Wydarzenia towarzyszące obchodom Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, współorganizowane przez NID:

22-23 kwietnia, Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w województwie opolskim. „Weekend z zabytkami”. Organizator: Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313. Współorganizatorzy: NID i Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

24-25 kwietnia, Konferencja: „System ochrony zabytków w Polsce – dorobek, problemy, wyzwania”. Organizator: PKM ICOMOS. Współorganizator: NID.

Organizacja Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków oraz jubileuszu wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO drewnianych kościołów w południowej Małopolsce (20-lecie) oraz drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat (10-lecie) zostały sfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.