10 czerwca na Rynku Manufaktury w Łodzi otwarta została wystawa „Przyszłym pokoleniom. 60 lat misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa”. Łódzka wystawa to trzeci z cyklu 15. planowanych w ramach jubileuszu Narodowego Instytutu Narodowego pokazów plenerowych, organizowanych we współpracy z Oddziałami i Pracowniami Terenowymi NID. W uroczystym otwarciu, któremu towarzyszyła konferencja “Co jest zabytkiem?” udział wziął prof. dr hab. Piotr Gliński – Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podkreślił, że do najważniejszych zadań Narodowego Instytutu Dziedzictwa należą praca ekspercka, która pozwala na gromadzenie wiedzy szczególnie potrzebnej np. jako wiedza doradcza, ale także praca edukacyjna oraz popularyzatorska.
– Instytut działa na terenie całego kraju, przejmując doświadczenia poprzednich jednostek, które zajmowały się dziedzictwem i opieką nad zabytkami. Prowadzi wspaniały portal zabytek.pl, który wzbogaca wiedzę na temat polskiego dziedzictwa. Obejmuje on już milion zdigitalizowanych obiektów, a więc wielki dorobek, bez którego np. praca ekspercka nie byłaby możliwa. Bezcenne jest też uczestnictwo w programach europejskich, związanych z dziedzictwem np. organizacja Europejskich Dni Dziedzictwa, które uświadamia społeczeństwu jak ważna ze względu na tożsamość i racjonalny rozwój jest praca z zabytkami – powiedział prof. Piotr Gliński.
Wicepremier zwrócił uwagę, że Narodowy Instytut Dziedzictwa jest zasłużony w obszarze dziedzictwa niematerialnego. Wskazał, że tworzy on podstawy do prowadzenia Krajowej Listy Dziedzictwa Niematerialnego, na której znajduje się już 60 wpisów. Przypomniał, że instytucja współpracuje także przy polskich wnioskach do Listy Dziedzictwa Niematerialnego UNESCO, gdzie aktualnie znajdują się 4 polskie wpisy: szopki krakowskie, sokolnictwo, bartnictwo i dywany kwietne.
– Warto wspomnieć o obszarze, który jest szczególnie bliski społeczeństwu, a więc działalności eksperckiej w przygotowywaniu i weryfikacji wniosków na listę Pomników Historii. W ciągu ostatnich 6 lat Pomniki Historii o prawie 100% zwiększyły swoją liczbę. Jest ich już 115 w całej Polsce. To świadczy o tym, że jest to lista niezwykle prestiżowa i wiele społeczności lokalnych, wiele instytucji do niej aspiruje – podkreślił Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wiceprezes Rady Ministrów wspomniał, że NID przygotowuje także wnioski o wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, na której obecnie znajduje się 17 wpisów, w tym 15 z obszaru kulturowego i 2 z obszaru naturalnego.
Wicepremier zwrócił również uwagę, że Instytut kontynuuje tradycje myśli konserwatorskiej prof. Zachwatowicza oraz wielu słynnych polskich profesorów, którzy formowali zasady konserwatorskie jeszcze przed wojną, a później w okresie powojennym. Zauważył, że sukcesem Instytutu jest nie tylko ostatnia sesja UNESCO w Polsce, której był organizatorem, ale także Rekomendacja Warszawska, która okazuje się wciąż aktualna.
– Tuż po jej podpisaniu mieliśmy wojnę w Syrii, gdzie za pomocą bombardowania zabytków i całych zurbanizowanych przestrzeni mieliśmy do czynienia z realizowaniem czyichś celów politycznych. Teraz ten sam ktoś, czyli Putin, niszczy kulturę Ukrainy i jej zabytki. I znowu, niestety, Rekomendacja Warszawska jest aktualna – wyjaśnił prof. Piotr Gliński.
Wicepremier przypomniał także, że po wybuchu wojny, w NID zostało zorganizowane Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, które jest bardzo ważne i potrzebne.
– Naszym obowiązkiem jest przypominać Europie, że na Ukrainie toczy się wojna, że tam są mordowani ludzie, tam są popełniane zbrodnie wojenne, także na kulturze. Ta wojna toczy się o kulturę i jest wygrywana przez Ukrainę dzięki kulturze właśnie – bez kultury, bez poczucia tożsamości, bez poczucia przynależności do wspólnoty Ukraina nie miałaby szans na obronę – podkreślił prof. Piotr Gliński.
W otwarciu wzięła udział dr Anna Michalak – zastępca Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, która odczytała list w imieniu Łódzkiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Aleksandry Stępień, podkreślając znaczenie dziedzictwa narodowego dla tradycji i kultury Polski.
Wszystkich zgromadzonych na wydarzeniu przywitała dr Katarzyna Zalasińska – Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, która podkreśliła, że:
– Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy w Łodzi tworzą eksperci specjaliści, zaangażowani pracownicy, którzy na co dzień zajmują się dokumentowaniem i badaniem zabytków. Dzięki ich pracy powstają programy rewitalizacji, studia ochrony wartości kulturowych, a także przygotowywane są wnioski o uznanie zabytku za Pomnik Historii. To właśnie pracownicy z Łodzi byli prekursorami opracowania gminnych programów opieki nad zabytkami. To tutaj rodziło się wsparcie eksperckie dla parków kulturowych. Cieszę się, że dziś możemy podkreślić działalność Oddziału i zaprezentować ją właśnie tu, w Łodzi, w formie wystawy plenerowej.
Uroczystemu otwarciu wystawy towarzyszyła konferencja “Co jest zabytkiem? Badania w procesie rozpoznania dziedzictwa kulturowego” , która odbyła się w Muzeum Sztuki ms2 Manufaktura w Łodzi. Podczas spotkania zaprezentowane zostały prelekcje na temat wieloaspektowego rozpoznania dziedzictwa kulturowego w studium ochrony wartości kulturowych. Poruszona została problematyka badań i ochrony drewnianego dziedzictwa sakralnego, a także wartości i wiedza na temat zabytków, wynikających z badań zasobów archiwalnych.
Otwarcie wystawy “Przyszłym pokoleniom” to również doskonała okazja do przedstawienia projektów prowadzonych przez Pracownię Terenową NID w Łodzi. Jak zauważyła kierownik Agnieszka Lorenc–Karczewska:
– Pracownia Terenowa NID w Łodzi działa od 1991 roku, kiedy to funkcjonowała jako Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego. W naszych codziennych działaniach wspieramy gminy w realizowaniu ich ustawowych obowiązków związanych z ochroną zabytków i opieką nad nimi. Chronimy również lokalne tradycje i zwyczaje, będące integralną częścią niematerialnego dziedzictwa kulturowego Polski. Zwłaszcza, że obecnie na prowadzonej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa Krajowej Liście Dziedzictwa Niematerialnego, województwo łódzkie reprezentują język esperanto i dwie tradycje związane z obchodami Bożego Ciała, kultywowane na tych terenach od wieków, czyli procesja w Łowiczu oraz sypanie kwietnych dywanów w Spycimierzu. Kwietne dywany w 2021 roku zostały wpisane na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO, z czego jesteśmy niezmiernie dumni.
Uroczyste obchody 60-lecia Narodowego Instytutu Dziedzictwa obchodzone są pod honorowym patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Wystawę „Przyszłym pokoleniom. 60 lat misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa” można oglądać codziennie do 30 czerwca.
Obchody otwarcia wystawy „Przyszłym pokoleniom. 60 lat misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa” dofinansowane zostały ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.