Już 17-19 czerwca obchodzone będą Europejskie Dni Archeologii w Polsce. Na terenie całego kraju zaplanowano wiele festynów, pokazów, pikników, wystaw, wykładów, tak aby pokazać czym dziś zajmuje się archeologia. W tych dniach muzea, instytucje kultury i nauki zaprezentują zwiedzającym szeroki zakres prowadzonych badań, zaproszą do udziału w warsztatach tematycznych oraz umożliwią zwiedzanie obiektów archeologicznych, również tych niedostępnych na co dzień. Koordynatorem Europejskich Dni Archeologii w Polsce jest Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Europejski Dni Archeologii obchodzone są od 2010 roku. Początkowo były one organizowane jedynie na terenie Francji i koordynowane przez Narodowy Instytut Badań Archeologicznych (INRAP), pod egidą tamtejszego Ministerstwa Kultury. Od 2019 roku inicjatywa objęła pozostałą część Europy, w tym również Polskę. W 2022 roku będzie w niej uczestniczyło 21 krajów ze starego kontynentu. Koordynację obchodów Europejskich Dni Archeologii w Polsce powierzono Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa. Jak podkreśla dr Katarzyna Zalasińska – Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa:

– Europejskie Dni Archeologii to czerwcowy, doroczny cykl wydarzeń, organizowany w Polsce już po raz trzeci. Celem EDA jest przybliżenie dziedzictwa archeologicznego i współczesnej archeologii społeczeństwu. Organizowane wydarzenia skupiają instytucje archeologiczne, niezależnych badaczy i edukatorów oraz specjalistów wspierających prace archeologiczne, którzy prezentują zainteresowanym tajniki tej dziedziny. W tym roku Narodowy Instytut Dziedzictwa koordynuje działania 15 instytucji, które zapraszają w sumie na ponad 60 wydarzeń w całym kraju.

Ze wszystkimi informacjami dotyczącymi wydarzeń EDA można się zapoznać pod adresem: https://journees-archeologie.fr/c-2022/lg-en/poland/map

Europejskie Dni Archeologii na terenie grodu z X wieku na warszawskim Bródnie

Tegoroczne obchody Europejskich Dni Archeologii otworzy konferencja prasowa, która odbędzie się 13 czerwca o godz. 11:30 na terenie wczesnośredniowiecznego grodu z X wieku – Grodziska na warszawskim Bródnie. Wydarzeniu będą towarzyszyły wystąpienia ekspertów, którzy przybliżą uczestnikom historię, cel i misję Europejskich Dni Archeologii. Nie zabraknie również prezentacji zabytków archeologicznych oraz lotów dronem. Uczestnicy mogą liczyć m.in. na omówienie zasad rekonstrukcji gier planszowych znanych z wykopalisk, prezentację wykorzystania palinologii czyli nauki o pyłkach roślin w archeologii czy zastosowania nowych technologii, w tym przypadku dronów w badaniach archeologicznych.
Miejsce organizacji konferencji prasowej również nie jest przypadkowe, ponieważ Gród na Starym Bródnie to jedyny przebadany, wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Warszawie. Datowany na X wiek, uległ zniszczeniu w wyniku pożaru na początku następnego stulecia i nie został odbudowany. Sąsiadująca z nim osada podgrodowa funkcjonowała do końca XI wieku. Elżbieta Ofat – Zastępca Dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa podkreśliła, że:

– Niewiele osób wie, że na terenie miasta stołecznego Warszawy istnieją zabytkowe pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska. Grodzisko znajduje się na terenie Lasu Bródnowskiego a w 2008 roku został tu utworzony Warszawski Park Archeologiczny. Grodzisko zostało częściowo zrekonstruowane, a wały umocnione. Obecnie zwiedzający mogą skorzystać z przygotowanej tam ścieżki edukacyjnej oraz odpoczywać na Polanie Archeologicznej z ławkami, wiatami i miejscem przeznaczonym na zabawę dla dzieci. Jeśli więc ktoś poszukuje miejsca na ciekawe spędzenie czasu z rodziną na terenie Warszawy, to polecam do odwiedzenie Grodu na Starym Bródnie.

Stołeczny kompleks osadniczy został wzniesiony na wydmie położonej wśród bagien pomiędzy rzeczkami Skurczą, a Zązą. Pełnił funkcję refugialną czyli stanowił schronienie dla ludności pobliskiej osady. Pierwsze fragmenty grodu zostały odkryte na początku XX wieku przez Romana Jakimowicza. W latach 20-tych zaobserwowano również spalone słupy wystające ponad powierzchnię wału. Jednak pierwsze badania archeologiczne ruszyły dopiero w 1949 roku i były prowadzone z przerwami do 1990 roku. W latach 2000-2002 prowadzono kolejne, tym razem przedinwestycyjne badania. Obecnie Grodzisko zostało częściowo zrekonstruowane i przystosowane dla zwiedzających.

Zabytki archeologiczne w Polsce

Dziedzictwo archeologiczne stanowi ważną część dziedzictwa kulturowego i jest źródłem wiedzy o dziejach człowieka. Dzieli się je na zabytki ruchome i nieruchome, które nazywane są stanowiskami archeologicznymi. Badania archeologiczne mają na celu określenie funkcji, chronologii i zasięgu znalezisk. Są one uznawane za otwarty katalog stale podlegający uzupełnianiu, uszczegółowianiu i weryfikacji za pomocą nowych ustaleń naukowych i odkryć.

Na terenie Polski do chwili obecnej ewidencji zostało poddanych ponad 469 000 nieruchomych zabytków archeologicznych. Ich zdecydowana większość zarejestrowana została w ramach realizacji ogólnopolskiego programu Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP). Na dzień 27 maja 2022 roku do rejestru wpisanych zostało 7808 stanowisk.

Za zabytki o szczególnym znaczeniu dla kultury uznano m.in. Rezerwat archeologiczny w Biskupinie, neolityczne kopalnie krzemienia w Krzemionkach k. Ostrowca Świętokrzyskiego czy Ostrów Lednicki.

Wszystkie z wymienionych zostały uznane przez Prezydenta RP za Pomnik Historii. Z kolei Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego trafił w 2019 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Archeologiczne Zdjęcie Polski

Nowe technologie w służbie archeologów. Drony, satelity i georadary

Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP) to podstawa wojewódzkiej i krajowej ewidencji zabytków archeologicznych. AZP zapoczątkowano pod koniec lat 70. XX w. Jego założeniem było rozpoznanie dziedzictwa archeologicznego na terenie całego kraju. Dziś już mamy przebadane i znamy ponad 90 % powierzchni Polski. W wyniku prowadzonych badań powierzchniowych na mapy nanoszono odkryte stanowiska archeologiczne, wypełniano dla nich karty ewidencyjne oraz tworzono różnego rodzaju dokumentację opisową, rysunkową i fotograficzną.

Program AZP+ to nowy sposób dokumentowania i monitorowania dziedzictwa archeologicznego przy użyciu najnowocześniejszych technologii nad którym pracuje NID. AZP+ wykorzystuje współczesne możliwości związane z dostępem do danych przestrzennych i teledetekcyjnych, rozwojem badań nieinwazyjnych w Polsce, tak aby zapewnić dane dla służb konserwatorskich i archeologów.

Ochrona zabytków archeologicznych

Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Narodowy Instytut Dziedzictwa jest instytucją zarządzającą programem MKiDN Ochrona zabytków archeologicznych. Jego celem jest ochrona dziedzictwa archeologicznego poprzez wspieranie kluczowych dla tego obszaru zadań, obejmujących rozpoznanie i dokumentację zasobów dziedzictwa archeologicznego oraz opracowanie i publikację wyników przeprowadzonych badań archeologicznych.
Strategicznym celem Programu jest świadoma i zrównoważona ochrona dziedzictwa archeologicznego, zgodna z normami międzynarodowymi, wskazanymi w Europejskiej konwencji o ochronie dziedzictwa archeologicznego (Konwencja Maltańska) i Międzynarodowej Karcie Ochrony i Zarządzania Dziedzictwem Archeologicznym ICOMOS (Karta Lozańska).

Portal Zabytek.pl

Zabytek.pl to serwis, który w nowoczesny sposób udostępnia informacje o polskich zabytkach wraz z ich opisami i multimedialnymi treściami: archiwalnymi i aktualnymi zdjęciami, skanami dokumentacji z krajowej ewidencji zabytków, modelami 3D obiektów, chmurami punktów, zdjęciami panoramicznymi, filmami dokumentalnymi oraz lokalizacją obiektów. Znaleźć na nim można lokalizację wszystkich stanowisk archeologicznych będących w ewidencji i rejestrze zabytków czyli około 470 tysięcy, część z nich posiada także dokładny opis.

Serwis tworzony jest przez pracowników Narodowego Instytutu Dziedzictwa i współtworzony przez zarejestrowanych użytkowników. Po rejestracji i zalogowaniu w serwisie, użytkownicy mogą dodawać wykonane przez siebie zdjęcia i opisy, wytyczać szlaki wycieczek po zabytkach, dodawać obiekty do ulubionych oraz tworzyć notatki.

Atrakcyjne pod kątem popularyzacji zabytków czy planowania szlaków turystycznych, są zakładki KOLEKCJE i WYCIECZKI. Pierwsza, grupuje obiekty w odpowiednio przygotowanych kategoriach tematycznych. Druga, umożliwia zarejestrowanym i zalogowanym użytkownikom, stworzenie za pomocą serwisu propozycji wycieczek szlakiem zabytków znajdujących się na portalu. Wycieczki można konstruować z wykorzystaniem różnych środków lokomocji (rowerowa, piesza, samochód), oraz czasu jej trwania. Tak przygotowaną wycieczkę można opublikować na portalu, zapisać ją w formie pliku PDF, lub z wykorzystaniem urządzenia mobilnego z GPS nawigować się między kolejnymi punktami szlaku.

Europejskie Dni Archeologii przybliżają uczestnikom historię zabytkowych znalezisk archeologicznych, jak również mają na celu zwiększenie świadomości potrzeby ich ochrony. Organizowane w ramach EDA wydarzenia mają wspierać budowanie kontaktów świata archeologicznego ze “światem zewnętrznym”, tak aby zachować dziedzictwo dla przeszłych pokoleń.

O Europejskich Dniach Archeologii oraz o wykorzystaniu nowych technologii w archeologii na przykładzie badań nad tajemniczymi kręgami w Sieroszowie i poszukiwań zaginionej wsi na Wzgórzach Strzelińskich opowiada Małgorzata Koszkul z PrzygodowaTV:

Zaproszenie koordynatora europejskiego EDA, Pascala Ratiera:

Konferencja prasowa Europejskich Dni Archeologii 2022, 13 września 2022, Grodzisko na Bródnie – program