Reforma administracyjna państwa doprowadziła do utworzenia, z dniem 1 stycznia 1999, województwa mazowieckiego o największym, arbitralnie ustanowionym zasięgu, stanowiącym 11.4% obszaru Polski. W granicach województwa znalazły się ziemie aż dziewięciu niegdysiejszych województw: warszawskiego (w 100%), ostrołęckiego (95%), radomskiego (94%), ciechanowskiego (80%), siedleckiego (80%), płockiego (65%), skierniewickiego (35%) oraz pojedyncze powiaty województwa bialskopodlaskiego (20%) i łomżyńskiego (6%). Tym samym Mazowsze jest jedyną prowincją historyczną, w której skład weszło tyle byłych województw. Siłą rzeczy obszar regionu wchodzi w orbitę zainteresowań nie tylko Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie lecz również ośrodków w Białymstoku, Kielcach, Łodzi oraz – w mniejszym zakresie – Torunia i Olsztyna.
Terytorium Mazowsza, mającego swój trzon osadniczy w ziemi płockiej, ukształtowało się we wczesnym średniowieczu i istniało jako jednostka polityczno -administracyjna do rozbiorów Polski. W X wieku Mazowsze było jedną z lepiej zorganizowanych i gospodarczo zasobnych dzielnic państwa Piastów. Przebiegały tędy szlaki handlowe na Ruś i do Małopolski. Nad brzegami Wisły powstawały osady, a w dogodnych miejscach tworzono przeprawy. Od XIII wieku datuje się na Mazowszu lokacja miast. Świadczą o tym do dziś zachowane zamki obronne. Mazowsze ugruntowane w okresie rozbicia dzielnicowego jako odrębne terytorium pozostawało we władaniu książąt mazowieckich uznających zwierzchność lenną Polski. Wówczas to ukształtowały się historyczne granice Mazowsza, podzielonego na trzy mniejsze regiony: ziemię rawską, płocką i warszawsko-czerską, z ośrodkami władzy kościelnej w Płocku (biskupstwo) i Czersku (archidiakonat). W miarę wymierania książąt poszczególne ziemie powracały do Korony, proces ten zakończył się w połowie XVI w. Po przeniesieniu rezydencji królewskiej w 1596 roku z Krakowa do Warszawy, Mazowsze stało się także centrum życia politycznego państwa polskiego. W tym czasie była to najgęściej zaludniona kraina, z której pochodził główny żywioł zasiedlający Mazury, Podlasie, Litwę i Ruś.
Terytorium Mazowsza funkcjonowało jako kraina drobnego rycerstwa, a następnie drobnej szlachty polskiej. Murowane, a częściej drewniane, domostwa szlacheckie z charakterystycznym kolumnowym gankiem w okresie zaborów ugruntowały się jako pełen swoistego uroku synonim polskości. Położone pośród niskiej zabudowy wiejsko -folwarcznej, zazwyczaj w otwartym otoczeniu nizinnego krajobrazu, urozmaiconego dolinami wielkich rzek - Wisły, Bugu, Narwi, Pilicy i Bzury oraz ich licznych dopływów, pełniły – obok kościołów - rolę dominant, zlokalizowanych na naturalnych wyniesieniach, w otoczeniu komponowanej zieleni. Obok skromnych siedzib dworskich na przestrzeni wieków powstały też wspaniałe założenia pałacowo-parkowe. Rezydencje odpowiadały piastowanym godnościom i majątkowi przedstawicieli dawnej Rzeczypospolitej: Radziwiłłów, Czartoryskich, Potockich, Poniatowskich, Lubomirskich, Zamoyskich, Krasińskich, Branickich, Ogińskich i Ostrowskich. Fundowane przez tych możnowładców zabytki architektury i sztuki są dziełami tej miary artystów co Tylman z Gameren, Jakub Fontana, Henryk Marconi, Dominik Merlini i Michał Palloni.
Obok zabytków Mazowsze obfituje w rezerwaty, pomniki przyrody i tereny chronionego krajobrazu są to pozostałości wiekowych puszcz: Białej, Bolimowskiej, Iłżeckiej, Kamienieckiej, Kampinoskiej, Kozienickiej i Zielonej.
WYBIERZ WOJEWÓDZTWO 
