WYBIERZ WOJEWÓDZTWO 
2013.04.17
Krzeszów – opactwo cystersów
"Krzeszów – opactwo cystersów" został uznany za Pomnik Historii rozporządzeniem Prezydenta RP z 14 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 nr 102 poz. 1057).
Do pobrania: rozporządzenie.pdf
Krzeszów to niewielka wieś położona w dolinie rzeki Zadrny, w odległości 7 km na południowy zachód od Kamiennej Góry i 27 km od Wałbrzycha. Obwiedziony potężnym murem zespół klasztorny stanowi dominantę Krzeszowa.
Początki opactwa w Krzeszowie sięgają roku 1242 gdy z donacji księżnej Anny, wdowy po Henryku Pobożnym poległym w bitwie na Legnickim Polu, miał powstać w leśnej posiadłości Cressebor (obecnie wieś Krzeszówek) klasztor benedyktynów z czeskich Opatowic. W1289 roku książę świdnicko-jaworski Bolko I, wnuk Henryka II Pobożnego, ustanowił nową fundacją in loco Grissowe dla cystersów z Henrykowa.
Pierwsi zakonnicy przybyli do Krzeszowa w wigilię świętego Wawrzyńca, 9 sierpnia 1292 roku. Zasiedlili istniejące już budowle, gdyż w dokumencie erekcyjnym mowa jest o dokonanej przez biskupa wrocławskiego Jana III Romka konsekracji kościoła klasztornego pod wezwaniem Łaski NMP (Gratiae Sanctae Mariae) wraz z ołtarzem głównym. Włości opactwa były następnie kilkakrotnie powiększane. Ostatecznie do opactwa należało ponad czterdzieści miejscowości, które podzielono na cztery dominia: największe krzeszowskie, świdnickie oraz strzegomskie i cieplickie.
W 1426 roku spłonęły klasztor i kościół. Odbudowę ich zakończono w 1454 r. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) nastąpiła dewastacja opactwa. Po jej zakończeniu odbudowano znaczenie gospodarcze i polityczne konwentu. Prowadząc jednocześnie silną akcję kontrreformacyjną opactwo stało się tym samym najważniejszym ośrodkiem kontrreformacji na Śląsku. Po założeniu w 1669 roku bractwa św. Józefa, nastąpiła budowa nowych kościołów: brackiego św. Józefa, a następnie klasztornego p.w. Wniebowzięcia NMP. Powstała wówczas krzeszowska kalwaria, kaplica Loretańska i rozwinął się kult figury Emanuela.
Po zdobyciu Śląska przez Prusy w 1741 roku nastąpiła stopniowy upadek znaczenia opactwa, zakończony sekularyzacją. Większość zbiorów biblioteki oraz część wyposażenia wywieziono do Wrocławia, kościół klasztory przemianowano na parafialny, a jego proboszczem został ostatni, czterdziesty siódmy opat.
W 1919 roku w klasztorze osiedlili się benedyktyni z Emaus pod Pragą. W 1924 roku konwent został podniesiony do rangi opactwa i stał się jednym z ważniejszych ośrodków odnowy duchowej. W 1940 roku budynek klasztoru został częściowo zarekwirowany i przeznaczony na tymczasowy obóz dla wysiedlonych, a następnie na obóz przejściowy dla wrocławskich Żydów.
Benedyktyni powrócili do Krzeszowa w 1945 roku, ale już rok później zostali wysiedleni do Wimpfen am Neckar. Ich miejsce w klasztorze zajęły przesiedlone w tym samym czasie ze Lwowa siostry benedyktynki z opactwa Wszystkich Świętych. Od 1970 do 2006 roku duszpasterstwo w parafii zostało powierzone cystersom z opactwa w Wąchocku.
Zespół:
W skład zespołu wchodzą: kościół klasztory, do którego od południa przylega klasztor i ogród, kościół bractwa św. Jozefa, dom gościnny opata i pochodzące głównie z XVII i XVIII wieku budowle pomocnicze.
Na wschód od murów opactwa znajduje się Droga Krzyżowa, a w przysiółku Betlejem, obok kaplicy Narodzenia Pańskiego, letni pawilon opatów.
Kościół klasztorny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Matki Boskiej Łaskawej) wzniesiony został w latach w latach 1728-1735 na miejscu wyburzonego średniowiecznego kościoła klasztornego. Inicjatorem budowy był opat Innocenty Fritsch. Autorstwo projektu łączy się z kręgiem architekta Kilian Ignaca Dientzenhofera lub z Krzysztofem Tauschem, roboty budowlane prowadził klasztorny mistrz murarski Anton Jentsch.
W 1729 roku Ferdynand Maksymilian Brokoff z Pragi rozpoczął prace nad rzeźbiarską dekoracją fasady a po jego śmierci w 1731 roku kontynuował je jego uczeń Anton Dorasil. Wnętrze kościoła pokrywa polichromia wykonana przez Georga Wilhelma Neunhertza.
Halowo-emporowy kościół założony jest na rzucie krzyża łacińskiego, jednonawowy pięcioprzęsłowy z rzędem otwartych do nawy kaplic, nad którymi znajdują się empory Prezbiterium jest jednoprzęsłowe, zamknięte apsydą na rzucie odcinka luku. Wnętrze nakryto sklepieniami żaglastymi, za wyjątkiem skrzyżowania nawy z transeptem równym jej szerokości, gdzie wznosi się, wsparta na pendentywach, kopuła.
Elewacja zachodnia jest dwuwieżowa, na rzucie wklęsło-wypukłym. Wnętrze ma bogaty, barokowy wystrój i wyposażenie, częściowo pochodzące z wcześniejszej świątyni. Rozbudowana ikonografia polichromii, znajdującej się w rozdzielonych gurtami przęsłach sklepienia, nawiązuje do siedmiu przymiotów Emanuela z proroctwa Izajasza. Obrazują je liczne sceny odnoszące się do dziejów biblijnych i historii cystersów.
Na bogate architektoniczne wyposażenie składają się również m. in. ołtarze. Większość rzeźb i ołtarzy jest autorstwa Antona Dorasila, a obrazów – Feliksa Antona Schefflera. Ołtarz główny został wykonany według projektu Ferdynanda Maksymiliana Brokoffa, a po jego śmierci ukończony przez Antona Dorasila. Obraz w środkowym polu nastawy przedstawia Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, pędzla Petera Brandla. Tabernakulum wysunięte jest przed nastawę z tronem zwieńczonym koroną, , pośrodku którego ustawiona jest ikona Matki Boskiej Łaskawej z poł. XVIII w . Srebrną ramę wykonał złotnik Baniamin Hentschel z Wrocławia. Ambona wykonana została w 1736 r. przez Antona Stenzela, w 1761 r. ozdobił ją Joseph Lachel.
Emporę organową w całości zajmuje instrument wykonany w latach 1733-1736 przez Michaela Englera.
Na skrzyżowaniu nawy z transeptem znajdują się wspaniałe barokowe, trójrzędowe stalle klasztorne z dekoracją rzeźbiarską i malarską (1730-1735 F. M. Brokoff i A. Dorasil).
Mauzoleum Piastów z linii świdnicko-jaworskiej
Na osi prezbiterium kościoła klasztornego, wzniesione w latach 1735-1736. polichromie wnętrza autorstwa Georga Wilhelma Neunhertza, dekoracja rzeźbiarska Antona Dorasila, ściany pokryte stiukami Ignacego Alberta Provisore’a. W zamknięciach apsyd ołtarze św. Jadwigi i św. Wacława z obrazami z 1741 r. pędzla F.A. Schefflera.
Kaplica św. Marii Magdaleny, na wsch. od mauzoleum.
Wzniesiona w 1738 r. z usytuowaną pośrodku kopią Świętego Grobu (stanowiącą XXXII stację Kalwarii).
Kościół bracki p.w. św. Józefa
Powstał w latach 1692-1695 na miejscu średniowiecznego kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja. Wzniesiony dla utworzonego w 1669 r. bractwa św. Józefa, z fundacji opata Bernarda Rossa, wg anonimowego projektu. Pracami kierował klasztorny mistrz murarski Martin Urban a budowę zakończył w 1695 r. budowniczy Michael Klein z Nysy. Kościół konsekrowany 7 maja 1696 r., po udekorowaniu wnętrza polichromią przez Michaela Willmanna.
Klasztor
Wzniesiony prawdopodobnie około poł. XV wieku. Ze średniowiecznej budowli zachowało się jedynie w części skrzydło wschodnie. Budowę nowego barokowego klasztoru rozpoczęto wg planów wykonanych Okło 1770 r przez Johanna Gottlieba Fellera. Najpierw wzniesiono skrzydło południowe (1774-1782). Prace podjęto ponownie w 1788 r., pod kierownictwem Johanna Georga Rudolpha. Wzniesiono wówczas łącznik między skrzydłem południowym i wschodnim. W 1873 r. rozebrano zachodnie skrzydło średniowiecznego klasztoru.
http://www.opactwo.eu
Do pobrania: rozporządzenie.pdf
Krzeszów to niewielka wieś położona w dolinie rzeki Zadrny, w odległości 7 km na południowy zachód od Kamiennej Góry i 27 km od Wałbrzycha. Obwiedziony potężnym murem zespół klasztorny stanowi dominantę Krzeszowa.
Początki opactwa w Krzeszowie sięgają roku 1242 gdy z donacji księżnej Anny, wdowy po Henryku Pobożnym poległym w bitwie na Legnickim Polu, miał powstać w leśnej posiadłości Cressebor (obecnie wieś Krzeszówek) klasztor benedyktynów z czeskich Opatowic. W1289 roku książę świdnicko-jaworski Bolko I, wnuk Henryka II Pobożnego, ustanowił nową fundacją in loco Grissowe dla cystersów z Henrykowa.
Pierwsi zakonnicy przybyli do Krzeszowa w wigilię świętego Wawrzyńca, 9 sierpnia 1292 roku. Zasiedlili istniejące już budowle, gdyż w dokumencie erekcyjnym mowa jest o dokonanej przez biskupa wrocławskiego Jana III Romka konsekracji kościoła klasztornego pod wezwaniem Łaski NMP (Gratiae Sanctae Mariae) wraz z ołtarzem głównym. Włości opactwa były następnie kilkakrotnie powiększane. Ostatecznie do opactwa należało ponad czterdzieści miejscowości, które podzielono na cztery dominia: największe krzeszowskie, świdnickie oraz strzegomskie i cieplickie.
W 1426 roku spłonęły klasztor i kościół. Odbudowę ich zakończono w 1454 r. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) nastąpiła dewastacja opactwa. Po jej zakończeniu odbudowano znaczenie gospodarcze i polityczne konwentu. Prowadząc jednocześnie silną akcję kontrreformacyjną opactwo stało się tym samym najważniejszym ośrodkiem kontrreformacji na Śląsku. Po założeniu w 1669 roku bractwa św. Józefa, nastąpiła budowa nowych kościołów: brackiego św. Józefa, a następnie klasztornego p.w. Wniebowzięcia NMP. Powstała wówczas krzeszowska kalwaria, kaplica Loretańska i rozwinął się kult figury Emanuela.
Po zdobyciu Śląska przez Prusy w 1741 roku nastąpiła stopniowy upadek znaczenia opactwa, zakończony sekularyzacją. Większość zbiorów biblioteki oraz część wyposażenia wywieziono do Wrocławia, kościół klasztory przemianowano na parafialny, a jego proboszczem został ostatni, czterdziesty siódmy opat.
W 1919 roku w klasztorze osiedlili się benedyktyni z Emaus pod Pragą. W 1924 roku konwent został podniesiony do rangi opactwa i stał się jednym z ważniejszych ośrodków odnowy duchowej. W 1940 roku budynek klasztoru został częściowo zarekwirowany i przeznaczony na tymczasowy obóz dla wysiedlonych, a następnie na obóz przejściowy dla wrocławskich Żydów.
Benedyktyni powrócili do Krzeszowa w 1945 roku, ale już rok później zostali wysiedleni do Wimpfen am Neckar. Ich miejsce w klasztorze zajęły przesiedlone w tym samym czasie ze Lwowa siostry benedyktynki z opactwa Wszystkich Świętych. Od 1970 do 2006 roku duszpasterstwo w parafii zostało powierzone cystersom z opactwa w Wąchocku.
Zespół:
W skład zespołu wchodzą: kościół klasztory, do którego od południa przylega klasztor i ogród, kościół bractwa św. Jozefa, dom gościnny opata i pochodzące głównie z XVII i XVIII wieku budowle pomocnicze.
Na wschód od murów opactwa znajduje się Droga Krzyżowa, a w przysiółku Betlejem, obok kaplicy Narodzenia Pańskiego, letni pawilon opatów.
Kościół klasztorny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Matki Boskiej Łaskawej) wzniesiony został w latach w latach 1728-1735 na miejscu wyburzonego średniowiecznego kościoła klasztornego. Inicjatorem budowy był opat Innocenty Fritsch. Autorstwo projektu łączy się z kręgiem architekta Kilian Ignaca Dientzenhofera lub z Krzysztofem Tauschem, roboty budowlane prowadził klasztorny mistrz murarski Anton Jentsch.
W 1729 roku Ferdynand Maksymilian Brokoff z Pragi rozpoczął prace nad rzeźbiarską dekoracją fasady a po jego śmierci w 1731 roku kontynuował je jego uczeń Anton Dorasil. Wnętrze kościoła pokrywa polichromia wykonana przez Georga Wilhelma Neunhertza.
Halowo-emporowy kościół założony jest na rzucie krzyża łacińskiego, jednonawowy pięcioprzęsłowy z rzędem otwartych do nawy kaplic, nad którymi znajdują się empory Prezbiterium jest jednoprzęsłowe, zamknięte apsydą na rzucie odcinka luku. Wnętrze nakryto sklepieniami żaglastymi, za wyjątkiem skrzyżowania nawy z transeptem równym jej szerokości, gdzie wznosi się, wsparta na pendentywach, kopuła.
Elewacja zachodnia jest dwuwieżowa, na rzucie wklęsło-wypukłym. Wnętrze ma bogaty, barokowy wystrój i wyposażenie, częściowo pochodzące z wcześniejszej świątyni. Rozbudowana ikonografia polichromii, znajdującej się w rozdzielonych gurtami przęsłach sklepienia, nawiązuje do siedmiu przymiotów Emanuela z proroctwa Izajasza. Obrazują je liczne sceny odnoszące się do dziejów biblijnych i historii cystersów.
Na bogate architektoniczne wyposażenie składają się również m. in. ołtarze. Większość rzeźb i ołtarzy jest autorstwa Antona Dorasila, a obrazów – Feliksa Antona Schefflera. Ołtarz główny został wykonany według projektu Ferdynanda Maksymiliana Brokoffa, a po jego śmierci ukończony przez Antona Dorasila. Obraz w środkowym polu nastawy przedstawia Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, pędzla Petera Brandla. Tabernakulum wysunięte jest przed nastawę z tronem zwieńczonym koroną, , pośrodku którego ustawiona jest ikona Matki Boskiej Łaskawej z poł. XVIII w . Srebrną ramę wykonał złotnik Baniamin Hentschel z Wrocławia. Ambona wykonana została w 1736 r. przez Antona Stenzela, w 1761 r. ozdobił ją Joseph Lachel.
Emporę organową w całości zajmuje instrument wykonany w latach 1733-1736 przez Michaela Englera.
Na skrzyżowaniu nawy z transeptem znajdują się wspaniałe barokowe, trójrzędowe stalle klasztorne z dekoracją rzeźbiarską i malarską (1730-1735 F. M. Brokoff i A. Dorasil).
Mauzoleum Piastów z linii świdnicko-jaworskiej
Na osi prezbiterium kościoła klasztornego, wzniesione w latach 1735-1736. polichromie wnętrza autorstwa Georga Wilhelma Neunhertza, dekoracja rzeźbiarska Antona Dorasila, ściany pokryte stiukami Ignacego Alberta Provisore’a. W zamknięciach apsyd ołtarze św. Jadwigi i św. Wacława z obrazami z 1741 r. pędzla F.A. Schefflera.
Kaplica św. Marii Magdaleny, na wsch. od mauzoleum.
Wzniesiona w 1738 r. z usytuowaną pośrodku kopią Świętego Grobu (stanowiącą XXXII stację Kalwarii).
Kościół bracki p.w. św. Józefa
Powstał w latach 1692-1695 na miejscu średniowiecznego kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja. Wzniesiony dla utworzonego w 1669 r. bractwa św. Józefa, z fundacji opata Bernarda Rossa, wg anonimowego projektu. Pracami kierował klasztorny mistrz murarski Martin Urban a budowę zakończył w 1695 r. budowniczy Michael Klein z Nysy. Kościół konsekrowany 7 maja 1696 r., po udekorowaniu wnętrza polichromią przez Michaela Willmanna.
Klasztor
Wzniesiony prawdopodobnie około poł. XV wieku. Ze średniowiecznej budowli zachowało się jedynie w części skrzydło wschodnie. Budowę nowego barokowego klasztoru rozpoczęto wg planów wykonanych Okło 1770 r przez Johanna Gottlieba Fellera. Najpierw wzniesiono skrzydło południowe (1774-1782). Prace podjęto ponownie w 1788 r., pod kierownictwem Johanna Georga Rudolpha. Wzniesiono wówczas łącznik między skrzydłem południowym i wschodnim. W 1873 r. rozebrano zachodnie skrzydło średniowiecznego klasztoru.
http://www.opactwo.eu