Narodowy instytut dziedzictwa

Pomnik Historii to jedna z pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu.

Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano 81 zabytkom. Z każdym rokiem, lista najcenniejszych obiektów sukcesywnie powiększa się.  Znajdują się na niej obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona pomników historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.

*Logo Pomników Historii zostało zaprezentowane podczas I Ogólnopolskiego Spotkania Opiekunów Pomników Historii, które odbyło się 1 czerwca 2011 r. w Lublinie. Logo jest własnością Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
 

1.  Biskupin – rezerwat archeologiczny
2.  Bochnia – kopalnia soli
3.  Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary
4.  Chełmno – stare miasto
5.  Ciechocinek - Zespół tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym
6.  Częstochowa – Jasna Góra, zespół klasztoru oo. paulinów
7.  Duszniki Zdrój – młyn papierniczy
8.  Frombork – zespół katedralny
9.  Gdańsk – miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku
10.  Gdańsk – pole bitwy na Westerplatte
11. Gdańsk – Twierdza Wisłoujście 
12.  Gdańsk – Zespół pocystersko-katedralny w Gdańsku Oliwie
13.  Gdynia – historyczny układ urbanistyczny śródmieścia
14.  Gliwice - radiostacja
15.  Gniezno – katedra pw. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha
16.  Gostyń - Głogówko  zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri
17.  Gościkowo-Paradyż – Pocysterski zespół klasztorny
18.  Góra Św. Anny – komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy
19.  Grudziądz – Zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły
20.  Grunwald - Pole Bitwy
21.  Janów Podlaski – Stadnina koni
22.  Jawor - kościół ewangelicko-augsburski pw. Ducha Świętego zwany kościołem Pokoju
23.  Kalwaria Zebrzydowska – krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego
24.  Kamień Pomorski – zespół katedralny
25.  Kanał Augustowski - droga wodna
26.  Kanał Elbląski
27.  Katowice – Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny
28.  Katowice - osiedle robotnicze Nikiszowiec
29.  Kazimierz Dolny
30.  Kielce – Dawny pałac biskupów i katedra
31.  Klępsk - kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
32.  Kołbacz – założenie dawnego klasztoru cystersów
33. Koszuty – zespół dworsko-parkowy 
34.  Kotlina Jeleniogórska - pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej
35.  Kozłówka - zespół pałacowo-parkowy
36.  Kórnik – zespół zamkowo-parkowy wraz z kościołem parafialnym – nekropolią właścicieli
37.  Kraków – historyczny zespół miasta
38.  Kraków- Kopiec Kościuszki z otoczeniem
39. Krasiczyn – zespół zamkowo-parkowy 
40.  Krzemionki k. Ostrowca Świętokrzyskiego – kopalnie krzemienia z okresu neolitu
41.  Krzeszów – zespół dawnego opactwa cystersów
42. Kwidzyn – zespół katedralno-zamkowy 
43.  Ląd - zespół dawnego opactwa cysterskiego w Lądzie nad Wartą
44.  Legnickie Pole – pobenedyktyński zespół klasztorny
45.  Leżajsk – zespół klasztorny oo. bernardynów
46. Lidzbark Warmiński  – zamek biskupów warmińskich 
47.  Lubiń - zespół opactwa benedyktynów
48.  Lublin - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny
49.  Łańcut – zespół zamkowo-parkowy
50.  Łęknica – Park Mużakowski, park w stylu krajobrazowym
51.  Łódź – wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego
52.  Łowicz – Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
53.  Malbork – zespół zamku krzyżackiego
54.  Nieborów i Arkadia – Zespół pałacowo ogrodowy i ogród sentymentalno-romantyczny
55.  Nysa - zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy
56.  Ostrów Lednicki
57.  Ozimek - żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew
58.  Paczków – zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji
59.  Pelplin – zespół pocystersko-katedralny
60. Płock – Wzgórze Tumskie 
61.  Poznań - historyczny zespół miasta
62.  Racławice – teren historycznej Bitwy Racławickiej
63.  Radruż – Zespół cerkiewny
64. Rogalin – zespół pałacowy z ogrodem i parkiem 
65.  Rydzyna - założenie rezydencjonalno-urbanistyczne
66.  Sandomierz – Historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy
67.  Srebrna Góra – Twierdza Srebrnogórska, nowożytna warownia górska z XVIII wieku
68.  Stargard - zespół kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta
69.  Strzegom - kościół pod wezwaniem św. św. Apostołów Piotra i Pawła
70. Strzelno – zespół dawnego klasztoru Norbertanek
71.  Sulejów – zespół opactwa cystersów
72.  Świdnica - katedra pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika
73.  Świdnica - zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pw. Świętej Trójcy
74. Święta Lipka – sanktuarium pielgrzymkowe 
75.  Święty Krzyż - pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze
76.  Szalowa – kościół parafialny św. Michała Archanioła
77.  Tarnowskie Góry – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga”
78.  Toruń – Stare i Nowe Miasto
79.  Trzebnica – zespół dawnego opactwa cysterek
80.  Tyniec - zespół opactwa benedyktynów
81. Ujazd – ruiny zamku Krzyżtopór 
82.  Wąchock - zespół opactwa cystersów
83.  Warszawa – historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem
84.  Warszawa – Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya
85.  Warszawa – zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach
86.  Wieliczka – kopalnia soli
87.  Wrocław – zespół historycznego centrum
88.  Wrocław – Hala Stulecia
89.  Zamość – historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku
90.  Żagań - poaugustiański zespół klasztorny
91.  Żyrardów – XIX-wieczna Osada Fabryczna