Narodowy instytut dziedzictwa

Młyn papierniczy jest wybitnym przykładem rzadkiego dziś, a nadal funkcjonującego obiektu produkcyjnego sprzed okresu rewolucji przemysłowej. Zbudowany w XVI wieku i rozbudowywany w przeciągu ok. 200 lat, nosi ślady przemian zachodzących w ręcznej technice wyrobu papieru. Dusznicki młyn papierniczy jest przykładem udoskonalania i zwiększania produkcji tego podstawowego do nie dawna nośnika informacji. Przedsiębiorstwo to ekonomiczne podstawy działalności trwale utraciło dopiero w wyniku rozwoju mechanicznej produkcji w XIX wieku. Jednak wyrób papieru kontynuowano do 1905 roku, by po kilkudziesięciu latach przerwy wznowić produkcję, jako niezbędnego elementu struktury Muzeum Papiernictwa.

Papiernia posiada cechy charakterystyczne dla wielu nieistniejących dziś i nielicznych zachowanych do czasów współczesnych młynów papierniczych. W przyziemiu usytuowano pomieszczenie czerpalni, w którym formowano arkusze. Wielokondygnacyjne poddasza wzniesiono z myślą o przeznaczeniu ich na miejsce suszenia papieru, a połacie dachów wyposażono w otwory wietrznikowe służące do regulowania tempa schnięcia papieru. Wyraźnie zarysowana zewnętrzna forma architektoniczna dachów lokuje dusznicką papiernię w ścisłej grupie referencyjnej dawnych młynów papierniczych. Młyn obok funkcji produkcyjnej pełnił funkcję siedziby dusznickich papierników, którzy na początku XVII wieku zyskali szlachecką nobilitację, a w połowie XVIII w. zdobyli godność papierników królewskich. Młyn stanowi materialny dowód ich aspiracji. Cechą szczególną młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju jest unikatowa dekoracja elewacji oraz pomieszczeń reprezentacyjnych, świadectwo wysokiej pozycji społecznej tutejszych wytwórców papieru.

Z kilku tysięcy młynów papierniczych funkcjonujących w Europie od XIII wieku zachowało się tylko kilkanaście. Papiernia w Dusznikach-Zdroju, należy do nielicznych w których zachowana jest autentyczna lokalizacja (związek z rzeką lub młynówką), układ przestrzenny budynków, autentyczna forma budowli i nadal prowadzona jest produkcja ręcznie czerpanego papieru.