Wpis do rejestru zabytków wywołuje określone skutki prawne i nakłada na właściciela i użytkownika zabytku szereg obowiązków i restrykcji wynikających z ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Stosowne pouczenie o skutkach wpisu zawarte jest w załączniku do decyzji wydanej w tej sprawie.
Jednocześnie właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru mają prawo do korzystania z przywilejów w postaci nabycia zabytku po obniżonej cenie:
- cenę nieruchomości lub jej części będącej własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego wpisanej do rejestru zabytków obniża się o 50%. Właściwy organ może, za zgodą odpowiedniego wojewody lub sejmiku powiatu lub sejmiku województwa podwyższyć lub obniżyć bonifikatę - art. 68 ust.3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2012r., poz.1187). Cenę stanowi wartość osiągnięta w przetargu lub wyliczona przez rzeczoznawcę. Taka sama bonifikata oraz możliwość jej zmiany dotyczy również opłat z tytułu użytkowania wieczystego (art. 73) i trwałego zarządu (art. 84)
- cenę sprzedaży nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków obniża się nie więcej niż 50 % pod warunkiem, że nabywca zobowiąże się do dokonania na tej nieruchomości nakładów w wysokości co najmniej uzyskanego obniżenia ceny sprzedaży - art. 30 pkt 4 – 4c ustawy z dnia 19 października 1991r. o gospodarowaniu nieruchomościami Skarbu Państwa (tekst jedn. Dz. U. z 1991r., Nr 107, poz. 646 ze zm.). Takie wydatki powinny być poniesione w terminie nie dłuższym niż 5 lat od dnia zawarcia umowy sprzedaży.
Właściciel lub posiadacz zabytku mają również prawo do zwolnienia z niektórych podatków, dotyczy to jednak wyłącznie nieruchomości wpisanych indywidualnie do rejestru zabytków. Nie obejmuję natomiast zabytków, które są częścią zabytkowych obszarów, np. układów urbanistycznych.
- zwalnia się od podatku od nieruchomości grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej - art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010r., Nr 95, poz.613). Za działalność gospodarczą w rozumieniu cyt. ustawy nie uznaje się działalności rolnej i leśnej, wynajmu turystom pokoi w budynkach mieszkalnych znajdujących się na obszarach wiejskich przez osoby ze stałym miejscem pobytu, jeżeli liczba pokoi pod wynajem nie przekracza pięciu.
- zwalnia się z podatku rolnego grunty wpisane do rejestru zabytków, pod warunkiem ich zagospodarowania i utrzymania zgodnie z przepisami o ochronie i opiece nad zabytkami - art. 12 pkt 11 ustawy z dnia 15 listopada 1984r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz. U. z 2006r., Nr 136, poz.969 ze zm.). Należy tu wyjaśnić, że grunty, które zajmują parki i ogrody wpisane do rejestru zabytków nie są uważane za grunty rolne i leśne o czy stanowi art. 2 ustawy z dnia 3 lutego o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
- zwalnia się z podatku leśnego lasy wpisane indywidualnie do rejestru zabytków - art. 7 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 30 października 2002r. o podatku leśnym (Dz. U. z 2002r., Nr 200, poz.1682). Najczęściej są to fragmenty dawnych komponowanych założeń parkowych, zlokalizowanych w okolicy dworu lub pałacu.
- zwalnia się od podatku nabycie w drodze spadku przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także zabytków użyczonych muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych na okres nie krótszy niż 2 lata oraz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami - art. 4 ust. 1 pkt 9 lit.c i d ustawy z dnia 28 lipca 1983r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 93, poz.768, ze zm.)
Zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, podatku od nieruchomości zwykłej i rolnej uwarunkowane są obowiązkiem utrzymania zabytku zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W takich przypadkach organ podatkowy wymaga przedłożenia przez właściciela zabytku zaświadczenia wydanego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków potwierdzającego właściwe utrzymanie zabytku. Wniosek o wydanie zaświadczenia może złożyć wyłącznie osoba, która ma interes prawny w uzyskaniu zwolnienia od podatku. Do wniosku dołącza się opłatę skarbową w wysokości 17 zł. Odmowa wydania takiego zaświadczenia powinna mieć formę postanowienia, na które przysługuje zażalenie do organu drugiej instancji.
Właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru ma prawo ubiegać się o dotację na prace konserwatorskie lub remont zabytku oraz otrzymać fundusze na badania naukowe. Dotację z budżetu państwa na prace konserwatorskie i remontowe przy zabytku przyznaje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wojewódzki konserwator zabytków, jednostki samorządu terytorialnego – art. 73 i 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Można je również uzyskać z funduszy europejskich.
WYBIERZ WOJEWÓDZTWO 
