Ustala się następującą procedurę uznania zabytku za Pomnik Historii:
- Obiekt, zespół, układ przestrzenny lub obszar proponowany do uznania za Pomnik Historii musi być wpisany do rejestru zabytków lub objęty statusem parku kulturowego. Dla układów przestrzennych i obszarów winny być opracowane (i uchwalone) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
- Propozycję objęcia obiektu wyższą formą ochrony − uznanie za Pomnik Historii − wraz z właściwą dokumentacją (według obowiązującego wzoru), zgłaszający składa do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, za pośrednictwem i po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
- Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego kieruje zgłoszenie do Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie, w celu zweryfikowania danych zawartych w dokumentacji i wydania opinii co do zasadności propozycji uznania obiektu za Pomnik Historii.
- Zaopiniowane przez NID zgłoszenie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przedkłada Radzie Ochrony Zabytków (zgodnie z jej kompetencjami, określonymi w art. 97 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).
- Po wyrażeniu pozytywnej opinii przez Radę Ochrony Zabytków, Departament Ochrony Zabytków przekazuje dokumentację zgłoszenia do NID, który przygotowuje projekt rozporządzenia Prezydenta RP wraz z uzasadnieniem i załącznikiem graficznym.
- Po dokonaniu analizy projekt rozporządzenia Prezydenta RP Departament Ochrony Zabytków przekazuje Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego do ostatecznej akceptacji.
- Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego kieruje do Prezydenta RP wniosek (wraz z dołączoną dokumentacją) o uznanie obiektu za Pomnik Historii.
- Jeżeli zasadność wniosku Ministra Kultury i Dziedzictwa Kultury uzyska akceptację − Prezydent RP w drodze rozporządzenia uznaje obiekt za Pomnik Historii, określając jego granice.
- Rozporządzenie Prezydenta RP jest ogłaszane w „Dzienniku Ustaw”.