Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce

←Powrót

Z okazji jubileuszu powstania Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz jubileuszu 10-lecia Krajowej listy niematerialnego dziedzictw kulturowego Narodowy Instytut Dziedzictwa przygotował wystawę „Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce”, której towarzyszyły konferencje oraz prezentacje wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Spotkania organizowane były przez nasze lokalne oddziały. Jubileusz zakończyła uroczysta gala wręczenia decyzji o wpisach na Krajową listę, która odbyła się w październiku, w Teatrze im. St. I. Witkiewicza w Zakopanem.

Miejsca prezentacji wystawy:

Poznań – od 29 kwietnia do 17 maja 2023, dziedziniec Ogólnokształcącej Szkoły Baletowej im. Olgi Sławskiej-Lipczyńskiej
Otwarciu wystawy towarzyszyła konferencja oraz prezentacja wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego z województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego oraz lubuskiego. Więcej informacji >tutaj<

Sandomierz – 19 maja do 3 czerwca 2023, dziedziniec Muzeum Zamkowego w Sandomierzu
Otwarciu wystawy towarzyszyła konferencja oraz prezentacja wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego z województw: świętokrzyskiego, lubelskiego i podkarpackiego. Więcej informacji >tutaj<

Łódź – 5 czerwca do 17 lipca 2023, Muzeum Sztuki/ms2
Otwarciu wystawy towarzyszyła konferencja oraz prezentacja wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego z województw: łódzkiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Więcej informacji >tutaj<

Katowice – 22 lipca do 10 sierpnia 2023, teren Muzeum Śląskiego
Otwarciu wystawy będzie towarzyszyła konferencja oraz prezentacja wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego z województw: dolnośląskiego, śląskiego i małopolskiego. Więcej informacji >tutaj<

Niemodlin – 15 sierpnia do 19 września 2023, Zamek w Niemodlinie
Wystawa została otwarta podczas II Opolskiego EtnoFestiwalu. W tym dniu depozytariusze z województwa opolskiego zaprezentowali bogactwo niematerialnego dziedzictwa kulturowego swojego regionu. Więcej informacji >tutaj<
Ostrołęka – 21 września do 21 października 2023, Muzeum Kultury Kurpiowskiej
Otwarciu wystawy towarzyszyła konferencja oraz prezentacja wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego z województw: mazowieckiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego. Więcej informacji >tutaj<.

Wystawa została objęta honorowym patronatem Polskiego Komitetu do spraw UNESCO.
Organizacja jubileuszu „10 lat Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego” jest finansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego

UNESCO – Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wychowania, Nauki i Kultury powstała po 1945 roku. Misją UNESCO jest ochrona pokoju, oparta na budowaniu współpracy międzynarodowej w dziedzinie edukacji, nauki i kultury.

Dla ochrony zjawisk z zakresu kultury społecznej i duchowej UNESCO przyjęło w 2003 roku Konwencję w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Konwencja UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego przewiduje, że państwa, będące jej stronami, tworzyć będą rejestry elementów niematerialnego dziedzictwa znajdujących się na jego terytorium. Polska ratyfikowała Konwencję w 2011 roku. Zadanie prowadzenia powstałej w 2013 r. Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego powierzono Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa. Obecnie na tej liście znajdują się 74 wpisy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Na podstawie Konwencji w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO tworzy trzy międzynarodowe listy. Są to:

1. Reprezentatywna lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości
Znajdują się na niej elementy dziedzictwa niematerialnego, które pomagają ukazać różnorodność tego dziedzictwa i podnoszą świadomość jego znaczenia. Występuje tu p.. koronkarstwo z Chorwacji (wpis z 2009 roku), czy ręczna produkcja ozdób choinkowych z dmuchanych szklanych koralików w Czechach (wpis z 2020 roku). Pierwszym polskim wpisem, dokonanym w 2018 r., było szopkarstwo krakowskie.

2. Lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony
Wpisane są na nią elementy dziedzictwa niematerialnego, które wymagają podjęcia pilnych działań w celu zachowania ich istnienia, mobilizując międzynarodową współpracę i pomoc interesariuszom. Występuje tu np. sztuka wytwarzania ceramiki przez lud Chăm w Wietnamie (wpis z 2022 roku) .

3. Rejestr dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Ta lista zawiera programy, projekty i działania, które najlepiej odzwierciedlają zasady oraz cele Konwencji. Wśród tych projektów znalazła się np. szkoła żywych tradycji na Filipinach (wpis z 2021 roku) czy też żywe Muzeum Fandango w Brazylii (wpis z 2011 roku)

Na listach UNESCO wpisanych jest obecnie blisko 700 elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego ze 140 krajów.

Na Reprezentatywnej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO znajduje się pięć zjawisk z Polski, są to:

Szopkarstwo krakowskie – umiejętność budowy szopki bożonarodzeniowej, nawiązującej formą do architektury najważniejszych zabytków Krakowa oraz do wydarzeń historycznych, prezentując postacie z lokalnych legend, folkloru miejskiego i znane współcześnie osobistości.

Kultura bartnicza (wspólny wpis z Białorusią) – obejmuje wiedzę, umiejętności, praktyki i wierzenia, które związane są z chowem dzikich pszczół w żywych pniach drzew (barciach) lub ściętych pniach drzew bartnych (ulach kłodowych). Kultura bartnicza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie w oparciu o przekaz rodzinny i działalność bractw bartnych.

Tradycja dywanów kwietnych na procesje Bożego Ciała – praktykowany w województwie łódzkim i opolskim zwyczaj, polegający na układaniu kwietnych dywanów przed kapłanem niosącym monstrancję w dzień Bożego Ciała. Tworzenie kompozycji z ogrodowych i polnych kwiatów jest zarówno wyrazem religijnej czci, jak i działaniem umacniającym lokalną tożsamość.

Sokolnictwo (element wpisu międzynarodowego 24 krajów) – sztuka i tradycyjna praktyka układania (tresury) sokołów i innych łowczych ptaków drapieżnych.

Flisactwo (element wpisu międzynarodowego 6 krajów) – spływy drewnianymi tratwami w Austrii, Czechach, Niemczech, Łotwie, Polsce i Hiszpanii mają swoje początki w średniowieczu, kiedy to tratwy służyły do transportu drewna, towarów i ludzi przy wykorzystaniu naturalnych przepływów wody. Tradycja ta była kultywowana przez pokolenia i pozostaje silna dzięki ciągłemu przekazowi ustnemu, obserwacji i bezpośredniemu uczestnictwu w spływach. Proces budowy tratwy pozostaje niezmienny i obejmuje wybór drewna, transport do rzeki i łączenie pni w tratwy.

Więcej informacji na temat niematerialnego dziedzictwa kulturowego na: niematerialne.nid.pl

Wystawa „Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce”