Czym powinna wyróżniać się polska choinka? Czy mogłaby być ozdobiona dekoracjami zaczerpniętymi z rodzimych tradycji? Na te pytania, w latach dwudziestych XX. wieku, próbowały odpowiedzieć autorki, Maria Gerson-Dąbrowska oraz Felicja Gosieniecka. Dziś ich poradniki mogą stanowić inspirację do samodzielnego stworzenia oryginalnych ozdób.
W przedmowie do książki Choinka polska, wydanej w 1922 roku, Maria Gerson-Dąbrowska wyjaśnia skąd pomysł na taki temat-
„Ciągle nawoływanie, aby pozbywać się cudzoziemskich wzorów i wyrobów, oraz głębokie przekonanie, iż w naszem zdobnictwie narodowem mamy źródło niewyczerpane pomysłów estetycznych, skłoniły mnie do zrobienia próby unarodowienia choinki”. 1
Do innych, popularnych ozdób z tego okresu autorka odnosi się bardzo krytycznie.
„Chciałabym, żeby raz skończyć z temi strasznemi, pod względem estetycznym pomysłami, baletniczek w bibulanych sukniach, parasoli, kapeluszy, mufek z bibuły i waty, tych włóczkowych i wacianych karzełków”.
Maria Gerson-Dąbrowska podchodzi do tematu przygotowania dekoracji w sposób bardzo systematyczny, omawiając spójną kolorystykę, niezbędne do ich wykonania materiały i narzędzia. Następnie omawia poszczególne typy ozdób, podając region ich pochodzenia oraz prezentując szkice poszczególnych etapów ich wykonania.
„Do ozdób drzewkowych dobierać należy jak najwięcej złota, niech się mienią na tle ciemnej zieleni choinki! Na wieszadełka najodpowiedniejsza nić złota metalowa lub kordonek w złocistym odcieniu” 2.
Taka uwaga zamieszczona jest na wstępnie książki, również zatytułowanej Choinka polska, autorstwa Felicji Gosienieckiej, wydanej w 1927 roku. Niedużej objętości poradnik przedstawia kolorowe wzory dekoracji z różnych regionów polski, podając zwięzłe wskazówki ich wykonania. Zamiast opisów poszczególnych kroków, tutaj prezentuje się czytelnikowi ostateczny, barwny wyrób. Z książki dowiemy się, że łańcuch łowicki wykonujemy z kawałków słomy barwnych i gwiazd z bibułek, a ozdoba oparta na motywie śląskim to czterostronna wycinanka złożona z kielichów i gałązek. Z mazowieckiego pochodzi kula kłoskowa, czyli kłosy zdobione na końcach kwiatami ze lśniącego papieru, wbite w kulkę z plasteliny. Z kolei trzystronna torebka oparta na motywie wielkopolskim wydaje się skomplikowaną konstrukcją ze złotych nitek i papieru.
Chociaż do większości ozdób wykorzystuje się bibułkę lub błyszczący papier, pojawiają się też inne materiały, np. opłatek – „świat lepiony z opłatka w wieczór wigilijny w dworach i chatach naszych. Dziś stanowi najwymowniejszą ozdobę choinki polskiej”, ciasto – „ptaszek lepiony w chatach z ciasta lub gałki chlebowej jako wyobrażenie Ducha św.” i jajka-pisanki.
Obie książki się uzupełniają, w jednej znajdziemy dokładne opisy wykonania ozdób, w drugiej kolorowe ilustracje pomagające w odpowiednim wyborze materiałów. Chociaż obecnie bardzo trudne do zdobycia, są w całości dostępne online w bibliotece cyfrowej POLONA.