28 sierpnia 1911 roku urodził się Andrzej Nitsch – architekt, członek SARP, dokumentalista dziejów rodzinnych oraz badacz historii architektów działających w Polsce. Archiwum Narodowego Instytut Dziedzictwa posiada zdjęcia, które zrobił w Warszawie po Powstaniu Warszawskim.
Andrzej Leonard Nitsch przyszedł na świat w znanej, krakowskiej rodzinie – jego ojciec był inżynierem, przedsiębiorcą specjalizującym się w instalacjach sanitarnych. W 1937 roku, Andrzej Nitsch skończył Wydział Architektury Politechniki Lwowskiej idąc w ślady dziadka, architekta Maksymiliana Nitscha. Z tego okresu zachowały się studenckie projekty modernistycznych domów – obecnie znajdujące się w zbiorach Muzeum Architektury we Wrocławiu.
Był członkiem warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, a także jednym z redaktorów czasopisma “Architektura” – miesięcznika stowarzyszenia. Zawodowo zajmował się budownictwem na cele służby zdrowia – szpitalami i uzdrowiskami. Miał też wyjątkową pasję do historii – zarówno tej rodzinnej, jak i związanej z wykształceniem, którą realizował poprzez opracowanie Leksykonu architektów i budowniczych Polaków i cudzoziemców w Polsce działających. Dzieło to nie doczekało się jednak publikacji, istnieje w formie maszynopisu przechowywanego przez IS PAN oraz SARP.
Spisywał dzieje rodziny swojej oraz rodów spokrewnionych. Jedna z rodzinnych legend dotyczyła nierozstrzygniętej kwestii spadku po Kazimierzu Pułaskim – bohaterze wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Grunty ponoć nadane Pułaskiemu, po jego śmierci miały przypaść rodzinie Węgierskich, jednak ostatecznie zostały sprzedane i zbudowano na nich Chicago1. Andrzej Nitsch, spokrewniony z Węgierskimi, wziął tę sprawę na warsztat, jednak jego dochodzenie nie przyniosło spodziewanego rezultatu. Legendy do tej pory nie zweryfikowano, a kwestia spadku po Pułaskim pozostaje spowita mgłą dziejów.
Andrzej Nitsch pozostawił po sobie wiele zdjęć, rozproszonych obecnie po polskich archiwach. W centrum jego zainteresowania znajdowała się architektura – fotografował m.in. cerkwie łemkowskie2, krakowską dzielnicę żydowską Kazimierz, synagogi, kościoły, dwory, zamki. W Archiwum NID znajduje się część prywatnej kolekcji architekta – fotografie dokumentujące zniszczenia Warszawy dokonane przez Niemców w toku Powstania Warszawskiego (wybrane z nich prezentujemy poniżej).
Andrzej Nitsch był członkiem honorowym Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Fińskiej i został odznaczony Orderem Białej Róży Finlandii I klasy3. Otrzymał srebrną i złotą odznakę SARP. Zmarł 23 kwietnia 2002 roku.
- Na naszych gruntach stoi Chicago, czyli z rodzinnych legend, tekst z archiwum rodziny Urbańczyków dostępny online: NaNaszychGruntachStoiChicago-AndrzejNitsch.pdf (zrobtosam.com) ↩︎
- P. Wierzbicki, Cerkwie łemkowskie z okolic Muszyny w zbiorach IS PAN, Almanach Muszyny, 2009 ↩︎
- archiwum rodzinne, dostępne pod adresem: Kazek Urbańczyk – Wiadomości rodzinne 2002 (cyf-kr.edu.pl)\. ↩︎