Dokładnie 20 lat temu, 17 listopada weszła w życie ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, regulująca funkcjonowanie systemu ochrony zabytków w Polsce. W związku z tą rocznicą, a także potrzebą podjęcia pogłębionych studiów nad obowiązującymi przepisami oraz wskazania kierunków ich ewolucji, z inicjatywy dr hab. Katarzyny Zalasińskiej, dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa, a także adiunkta w Katedrze Prawa i Postępowania Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, powołane zostało Centrum Badań nad Prawem Ochrony Dziedzictwa Kultury, które funkcjonować będzie w strukturze Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Celem Centrum jest m.in. prowadzenie badań nad teoretyczno-metodologicznymi oraz praktycznymi problemami funkcjonowania systemu ochrony zabytków w Polsce, prowadzenie badań nad praktyką stanowienia i stosowania prawa ochrony zabytków w Polsce, przygotowywanie wniosków de lege lata oraz de lege ferenda w zakresie prawa ochrony dziedzictwa kultury w Polsce oraz organizacja szkoleń specjalistów w zakresie prawa ochrony dziedzictwa kultury.

Pracami Centrum Badań nad Prawem Ochrony Dziedzictwa Kultury kierować będzie prof. Wojciech Kowalski, profesor doktor habilitowany nauk prawnych. Od 1998 był pełnomocnikiem Ministra Spraw Zagranicznych ds. restytucji dóbr kultury, prowadzi rozmowy bilateralne na temat likwidacji skutków wojny w dziedzinie kultury oraz sprawy odzyskania konkretnych obiektów zrabowanych w czasie okupacji w Polsce, a odnalezionych za granicą. Kierował Pracownią Prawa Własności Intelektualnej i na Dobrach Kultury w Katedrze Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Prowadził również wykłady w Haskiej Akademii Prawa Międzynarodowego. Obecnie pracuje w zespole ds. międzynarodowych Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Autor ponad 100 publikacji naukowych. Uznany ekspert krajowy i międzynarodowy w sprawach dziedzictwa kulturowego.

W skład Centrum wchodzą również wybitni oraz niezwykle doświadczeni prawnicy, będący pracownikami Narodowego Instytutu Dziedzictwa:

adwokat, magister prawa oraz historii sztuki, kierownik Działu ds. obsługi prawnej w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, członek pozaetatowy Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie, społeczny opiekun zabytków, członek komisji prawnej European Heritage Legal Forum. Ma doświadczenie szkoleniowe i dydaktyczne w zakresie zagadnień prawnej ochrony zabytków i zarządzania dziedzictwem kulturowym. Autor licznych publikacji z tej tematyki.

r.pr. Łukasz Czwojda

radca prawny, magister prawa oraz archeologii, kierownik Zespołu ds. orzecznictwa administracyjnego w Narodowym Instytucie Dziedzictwa. W 2015 r. ukończył aplikację legislacyjną, w latach 2012-2023 zajmował stanowisko radcy prawnego w Departamencie Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

dr Anna Fogel

doktor nauk prawnych, radca prawny. W 2011 r. obroniła rozprawę doktorską „Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym” na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Specjalizuje się w zagadnieniach prawnych związanych z ochroną zabytków, ochroną środowiska oraz planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym, a także konfliktami w tym obszarze. Członek Zespołu Prawno-Urbanistycznego przy Komitecie Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, autorka kilkudziesięciu publikacji o tej tematyce, m.in. komentarza do ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu („ustawy krajobrazowej”).

Aleksandra Brodowska

p.o. kierownika Zespołu ds. międzynarodowych Narodowego Instytutu Dziedzictwa, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego z tytułem magistra prawa oraz College of Europe z tytułem Master of Arts, a także Szkoły Prawa Amerykańskiego WPIA UW i podyplomowych studiów Menedżer kultury w Szkole Głównej Handlowej. W ramach stypendiów badawczych studiowała na Maurer School of Law na Uniwersytecie w Indianie oraz na Uniwersytecie w Tel Awiwie. Laureatka licznych nagród, m.in. Jean Monnet Network, fundacji Alpbach, a także rządu polskiego. Jest ekspertem w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Współpracowała z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy czterech nominacjach na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO, a także brała udział w innowacyjnym szkoleniu European Defence College z zakresu ochrony dziedzictwa niematerialnego w czasie konfliktu zbrojnego. Jako pracownik Narodowego Instytutu Dziedzictwa koordynowała międzynarodowe projekty Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie. Prowadzi międzyobszarowe badania nad prawem ochrony dziedzictwa, w szczególności w kontekście zmian geopolitycznych i studiów nad bezpieczeństwem.

Monika Ośkiewicz

kierowniczka Działu Bezpieczeństwa Zabytków, Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Historyczka sztuki i prawniczka, absolwentka Kolegium Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim. Związana z ochroną zabytków poprzez zaangażowanie w działalność Towarzystwa Opieki nad Zabytkami oraz pracę w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Warszawie. Stażystka w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz w Peggy Guggenheim Collection w Wenecji.