14 stycznia w Krakowie rozpoczęło się seminarium inaugurujące projekt we współpracy bilateralnej pomiędzy Narodowym Instytutem Dziedzictwa a norweską instytucją Riksantikvaren, pt. “Cultural Heritage and the Climate Changes. New perspectives”. Seminarium jest częścią dwudniowej wizyty studyjnej przedstawicieli Riksantikvaren w Polsce. Celem spotkania było zaangażowanie ekspertów w dyskusję nad zagadnieniami związanymi z ochroną dziedzictwa w kontekście zmian klimatu.
Projekt „Cultural Heritage and the Climate Changes. New perspectives”
Projekt „Cultural Heritage and the Climate Changes. New perspectives” jest kontynuacją wcześniejszych działań podjętych w ramach inicjatywy „Cultural Heritage and Climate Change” i koncentruje się na analizie możliwości wdrożenia systemu prewencyjnej konserwacji dziedzictwa kulturowego, wzorowanego na modelu Monumentenwacht funkcjonującym w Holandii. System ten opiera się na regularnych inspekcjach obiektów zabytkowych, dostarczających właścicielom oraz zarządcom informacji o stanie technicznym budynków i wskazówek dotyczących ich właściwej konserwacji. Istotnym elementem modelu jest również edukacja i podnoszenie świadomości na temat znaczenia prewencyjnej ochrony budynków historycznych.
Głównym celem inicjatywy „Cultural Heritage and the Climate Changes. New perspectives” jest analiza możliwości wdrożenia podobnych rozwiązań w Polsce i Norwegii. W kontekście coraz bardziej dynamicznych zmian klimatycznych oraz ich wpływu na dziedzictwo kulturowe, konieczność wprowadzenia efektywnych strategii prewencyjnych staje się kluczowa. Regularna konserwacja jest znacznie bardziej efektywna kosztowo i organizacyjnie niż kompleksowe renowacje, a odpowiednio opracowane systemy monitorujące mogą znacząco zwiększyć ochronę obiektów historycznych.
Wizyta studyjna w Polsce – Kraków i Zakopane
Wizyta studyjna w Krakowie (13–15 stycznia 2025) koncentrowała się na wymianie doświadczeń i analizie prewencyjnej konserwacji dziedzictwa kulturowego. Przedstawiciele norweskiej instytucji Riksantikvaren oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa wzięli udział w seminarium poświęconym metodom ochrony zabytków. W programie znalazły się prezentacje dotyczące strategii konserwacji architektury drewnianej, roli niematerialnego dziedzictwa w zachowaniu budowli historycznych oraz wpływu zmian klimatycznych na zarządzanie dziedzictwem. Omówione zostały także doświadczenia związane z norweskim funduszem renowacyjnym oraz funkcjonowaniem systemu Monumentenwacht w Europie.
Druga część wizyty była poświęcona badaniu tradycyjnych technik rzemieślniczych. Uczestnicy wzięli udział w spacerze śladami krakowskich witraży, a następnie odwiedzili Muzeum Witrażu. Kolejnego dnia eksperci przeanalizowali metody ochrony drewnianej architektury Zakopanego oraz poznali tradycyjne techniki ciesielskie stosowane w regionie Podhala.
Realizacja projektu
W ramach projektu planowane są kolejne działania:
- Analiza istniejących systemów prewencyjnego monitoringu i konserwacji
- Identyfikacja luk i wyzwań w systemach ochrony dziedzictwa kulturowego
- Analiza metod stosowanych w systemie Monumentenwacht
- Ocena roli tradycyjnych technik rzemieślniczych
- Badanie rozwiązań związanych z efektywnością energetyczną
Kolejne wydarzenia, które odbędą się w ramach realizacji współpracy to podróż studyjna do Holandii i Belgii oraz udział w międzynarodowej konferencji poświęconej monitoringowi prewencyjnemu, która odbędzie się w marcu w Bratysławie, na Słowacji.
W wyniku realizacji projektu powstanie raport końcowy podsumowujący działania podjęte w ramach inicjatywy. Dokument ten zawierać będzie rekomendacje dotyczące możliwości wdrożenia systemu prewencyjnej konserwacji w Polsce i Norwegii, zarówno w pełnym zakresie, jak i w formie dostosowanych rozwiązań opartych na najlepszych praktykach europejskich.
