W dniach 3 – 4 lipca odbyło się posiedzenie Komisji ds. Kultury Wymiaru Parlamentarnego Inicjatywy Środkowoeuropejskiej w Łańcucie. Głównym tematem obrad było omówienie wyzwań związanych z ochroną i odbudową dziedzictwa kulturowego, które uległo zniszczeniu w wyniku agresji Rosji na Ukrainę. Szczególną uwagę poświęcono sytuacji ukraińskiego dziedzictwa kulturowego, które zostało zrujnowane w czasie rosyjskiej agresji.
Spotkanie zgromadziło delegacje z Polski, Albanii, Mołdawii, Rumunii, Ukrainy, Węgier i Włoch, a Polska po raz drugi pełniła rolę gospodarza. Przewodniczącym Komisji Ogólnej ds. Kultury był poseł Tomasz Głogowski, który reprezentował obie izby polskiego parlamentu w ramach Inicjatywy Środkowoeuropejskiej.
Z ramienia Narodowego Instytutu Dziedzictwa w obradach uczestniczyła Anna Fortuna-Marek, kierownik Oddziału Terenowego w Rzeszowie, która przedstawiła polskie doświadczenia związane z ochroną dziedzictwa kulturowego oraz odbudową i renowacją zabytków. Polska posiada, bowiem bogate osiągnięcia w tym obszarze oraz szerokie doświadczenie w odbudowie po zniszczeniach II wojny światowej. Omówiono także działania pomocowe podejmowane przez Polskę na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego Ukrainy, która boryka się z ogromnymi stratami w wyniku rosyjskiej agresji. Przykładem takiego wsparcia jest Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, działające w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, które koordynuje inicjatywy mające na celu ratowanie ukraińskiego dziedzictwa kulturalnego.
Podczas spotkania zaprezentowano fragmenty filmu dokumentalnego pt. “Wymazać Naród” autorstwa Tomasza Grzywaczewskiego, ukazującego zbrodnie rosyjskie na ukraińskim dziedzictwie kulturowym oraz próby jego ochrony. Film dostępny jest na kanale TV NID na YouTube. Film dostępny z napisami w 12 językach (polskim, angielskim, ukraińskim, francuskim, hiszpańskim, portugalskim, arabskim, perskim – farsi, rumuńskim, włoskim, słoweńskim i japońskim).
Uczestnicy debaty podkreślali pilną potrzebę podjęcia działań pomocowych i zaangażowania międzynarodowej społeczności. Współpraca powinna obejmować nie tylko wsparcie finansowe i materialne oraz wymianę doświadczeń z Ukrainą, ale również szerokie informowanie społeczeństw państw demokratycznych o rozmiarach zniszczeń dokonywanych przez rosyjskiego agresora. Podkreślono także znaczenie wywierania międzynarodowej presji na Rosję w celu zaprzestania celowego niszczenia ukraińskiego dziedzictwa kulturowego.
Delegaci mieli również okazję zapoznać się z prezentowaną przez dr. Daniela Reniszewskiego, kierownika Działu Biblioteki i Archiwum Muzeum Zamku w Łańcucie, koncepcją utworzenia sieci muzeów i instytucji kulturalnych o nazwie Via Culturale. Pomysł zakłada powstanie sieci powiązanych placówek wzdłuż trasy Via Carpatia.
Po zakończonych obradach uczestnicy spotkania zwiedzili Muzeum – Zamek w Łańcucie, Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów oraz pobliskie Muzeum Wsi Markowa.
