We wtorek – 20 czerwca – w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbyło się uroczyste ogłoszenie zwycięzców konkursu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków Zabytek Zadbany. To prestiżowe wydarzenie miało na celu uhonorowanie najbardziej godnych uznania projektów z dziedziny konserwacji zabytków. 

Zabytek Zadbany to ogólnopolski konkurs Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków, którego procedurę konkursową prowadzi Narodowy Instytut Dziedzictwa. Celem konkursu jest promowanie i popularyzowanie najlepszych prac z zakresu konserwacji, rewitalizacji i adaptacji, które zostały zrealizowane zgodnie z najwyższymi standardami badawczymi i wykonawczymi. 

Konkurs cieszy się wieloletnią tradycją. Jego pierwsza edycja odbyła się blisko pół wieku temu. Corocznie o miano laureatów i wyróżnionych ubiegać się mogą właściciele i zarządcy zabytkowych nieruchomości, którzy wzorowo i konsekwentnie prowadzą działania – badawcze, rewitalizacyjne, konserwatorskie i budowlane. 

Przez etap oceny formalnej pomyślnie przeszły 42 obiekty z 13 województw, które zaprezentowały wysoką jakość i profesjonalizm w dziedzinie konserwacji zabytków. W konkursowej stawce znalazły się zarówno unikatowe zabytki o doniosłym znaczeniu dla całego kraju, jak i te o lokalnym charakterze, które wpisują się w barwną mozaikę naszego kulturowego dziedzictwa. 

Po przeprowadzeniu starannej oceny, komisja konkursowa dokonała trudnego zadania wyłonienia nominowanych spośród wielu doskonałych projektów. Zwycięzcy zostali wybrani w oparciu o ich wkład w ochronę i zachowanie dziedzictwa narodowego, innowacyjność podejścia oraz jakość wykonania prac. 

Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, generalny konserwator zabytków dr Jarosław Sellin podkreślił znaczenie wydarzenia poświęconemu uhonorowaniu osób i podmiotów opiekujących się zabytkami:

– Dzisiejsza uroczystość jest skierowana nie tylko do depozytariuszy tego dziedzictwa, którego jesteście właścicielami, ale też do służb konserwatorskich, badaczy, projektantów, konserwatorów, wykonawców, wszystkich osób zaangażowanych w interdyscyplinarne procesy ochrony i opieki nad zabytkami. (…) Chciałem podziękować wszystkim, którzy opiekują się zabytkami, ale też organizatorowi konkursu – Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa oraz jury – za trud przeanalizowania zgłoszonych kandydatur i wskazania laureatów. Myślę, że warto w eksponowanym miejscu zawiesić te tablice, aby było wiadomo, że takie wyróżnienie za opiekę nad zabytkiem Państwo otrzymali – podkreślił dr Jarosław Sellin.

Wiceminister Sellin przypomniał także, że aby zabytek był zadbany, niezbędne są środki finansowe:

– Staramy się w MKiDN podchodzić do tego wyzwania bardzo ambitnie, tegoroczna edycja naszego programu „Ochrona zabytków” pozwoli na dofinansowanie około 900 obiektów na kwotę 240 mln zł. W 2015 roku to było 80 mln zł. Uważamy, że potrzeby są duże, stąd stałe zwiększenia środków na ochronę zabytków – podkreślił sekretarz stanu w MKiDN.   

Wiceminister Sellin przypomniał także założenia Polskiego Ładu dla zabytków, w ramach którego zostało przeznaczonych 3 mld zł do wykorzystania w ciągu najbliższych 3 lat.

– Ten program jest ewenementem w historii Polski powojennej. Jest on przeznaczony dla samorządów, które mogą zgłaszać swoje potrzeby do Baku Gospodarstwa Krajowego. Po weryfikacji formalnej wnioski trafiają do Kancelarii Premiera. Pierwsze decyzje, w ramach promesy, zostaną podjęte latem. Dotychczas zgłoszono 11,5 tys. wniosków na kwotę 14 mld zł – przekazał wiceszef resortu kultury.

Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, dr hab. Katarzyna Zalasińska podkreśliła wagę niniejszego konkursu: 

– Konkurs Zabytek Zadbany jest doskonałą okazją do uhonorowania tych, którzy wkładają ogromny wysiłek w zachowanie zabytków w Polsce dla przyszłych pokoleń. Ich prace są nie tylko wyrazem pasji i oddania, ale także istotnym wkładem w rozwój kulturalny kraju. Dzięki konkursowi zyskujemy możliwość zaprezentowania najlepszych przykładów konserwacji zabytków, inspirując innych do podejmowania podobnych działań w przyszłości – podkreśliła dyrektor Zalasińska. 

Konkurs „Zabytek Zadbany” – rozstrzygnięcie edycji 2023

• Kategoria specjalna właściwego użytkowania i stałej opieki nad zabytkiem:

Laureaci
– Katedra Wniebowzięcia NMP i Świętego Andrzeja Apostoła we Fromborku
Właściciel: Archidiecezja Warmińska
– Zespół kościoła Świętego Antoniego Padewskiego i klasztoru franciszkanów w Poznaniu
Właściciel: Klasztor Franciszkanów w Poznaniu
Prowincji Świętego Maksymiliana Kolbego Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych w Polsce

• Kategoria utrwalenia wartości zabytkowej obiektu:

Laureat
Kościół parafialny NSPJ w Gdyni
Właściciel: Parafia Rzymskokatolicka Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni

Wyróżnienia
– Ratusz w Ząbkowicach Śląskich
Właściciel: Gmina Ząbkowice Śląskie
– Kamienica przy ul. 3 Maja 32 w Rzeszowie
Właściciel: Janusz Skomra
– Budynek Muzeum Górnictwa Węglowego przy ul. 3 Maja 19 w Zabrzu
Właściciel: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu

• Kategoria rewaloryzacji przestrzeni kulturowej i krajobrazu:

Laureat
Cmentarz z okresu pierwszej wojny światowej nr 196 w Koszycach Małych
Właściciel: Gmina Tarnów

Wyróżnienia
– Pałac w Pniewach
Właściciel: Gmina Pniew
– Belweder w Świdnicy
Właściciel: Gmina Miasto Świdnica

• Kategoria adaptacji obiektów zabytkowych:

Laureat
Budynek mieszkalny “Stara Szwalnia” w Lesznie
Właściciel: Apartamenty Skarbowa Moderne Bis Spółka Komandytowa

Wyróżnienia
– Pałac w Brwinowie
Właściciel: Gmina Brwinów
– Kościół poewangelicki w Złotym Stoku
Właściciel: Gmina Złoty Stok
– Siedziba dyrekcji i administracji Zakładów Lniarskich w Żyrardowie
Właściciel: Miasto Żyrardów

• Kategoria architektury i budownictwa drewnianego:

Laureat
Kościół parafialny Świętego Jana Chrzciciela w Soninie
Właściciel: Parafia Rzymskokatolicka Świętego Jana Chrzciciela w Soninie

Wyróżnienia
– Willa Jadwiniówka w Zakopanem
Właściciel: Barbara i Radosław Izdebscy
– Willa Frankówka w Józefowie
Właściciel: Miasto Józefów
– Kapliczka przydrożna w miejscowości Podlas
Właściciel: Gmina Rawa Mazowiecka

• Kategoria zabytków techniki:
  W kategorii tej przyznano dwa wyróżnienia, bez laureata.

Wyróżnienia
– Wiatrak w Chrośnie
Właściciel: Gmina Kruszwica
– Zespół dworca kolejowego w Węglińcu
Właściciel: Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna

Laureaci i wyróżnieni w konkursie otrzymali tablice „Zabytku Zadbanego” do oznakowania obiektów. Tablice ze znakiem Błękitnej Tarczy – symbolem ochrony zabytków w Polsce, który został zaprojektowany przez Jan Zachwatowicza, jednego z największych polskich konserwatorów zabytków, jest znakiem ochrony określonym w Konwencji Haskiej z 1954 roku, dotyczącej ochrony dóbr kultury w razie wojny. 

Nagrodzone zabytki będą prezentowane w dedykowanych wydawnictwach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, przekazywanych właścicielom zabytków i przedstawicielom ogólnopolskiego środowiska konserwatorskiego. 

Wszystkim uczestnikom konkursu serdecznie gratulujemy. Mamy przekonanie, że ich praca będzie cenną inspiracją dla kolejnych właścicieli zabytkowych budynków. Podziękowania należą się również wszystkim osobom i podmiotom zaangażowanym w realizację konkursu. Niezwykle cenny jest wkład merytoryczny i wsparcie konserwatorów zabytków, na różnych szczeblach administracyjnych oraz pracowników NID zaangażowanym w ocenę wniosków, przeprowadzenie wielu wizji lokalnych, przygotowanie opinii oraz prowadzenie sekretariatów konkursów. 

Konkurs Zabytek Zadbany objęty jest patronatem Polskiego Radia S.A. 

Organizacja konkursu jest finansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.