W ramach obchodów jubileuszu 60-lecia Narodowego Instytutu Dziedzictwa, zapraszamy do Parku Kulturowego Miasto Tkaczy w Zgierzu na ogólnopolską konferencję ”Architektura drewniana. Postrzeganie zabytku w przestrzeni miejskiej”, która odbędzie się w dniach 6 – 7 października 2022 r.

Specjaliści z całej Polski podzielą się swoimi doświadczeniami i najlepszymi praktykami w obszarze ochrony tradycji. Konserwatorzy dzieł sztuki, architekci, historycy sztuki, prawnicy, przedstawiciele samorządów terytorialnych i fundacji, teoretycy i praktycy zajmujący się drewnem i architekturą drewnianą, w formie otwartych spotkań roboczych i warsztatów, spróbują odpowiedzieć na pytania, jak rozumieć, chronić i zmieniać drewniane dziedzictwo kulturowe?

Forma i odbiorcy

Konferencja ma charakter otwartego spotkania, składającego się ze spotkań roboczych
i warsztatowych, wypowiedzi naukowych i dobry praktyk. W debacie nie zapominamy o głosie młodego pokolenia, które będzie mogło wypowiedzieć się w debacie wraz z mieszkańcami.

Spotkanie kierowane jest do szerokiego grona odbiorców, których dotyczy lub interesuje problem ochrony i opieki nad zabytkami, w szczególności właścicieli zabytków lub obiektów znajdujących się na terenie objętym ochroną konserwatorską, osób zamieszkujących obiekty zabytkowe, pracowników samorządowych, radnych miasta, konserwatorów zabytków, historyków sztuki, architektów, radców prawnych, przedsiębiorców, społecznych opiekunów zabytków.

Konferencja została zorganizowana przez Urząd Miasta Zgierza Park Kulturowy Miasto Tkaczy
w Zgierzu przy współpracy Narodowego Instytutu Dziedzictwa Pracowni Terenowej w Łodzi, Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego i Stowarzyszenia Historyków Sztuki Oddziału Łódzkiego.

Aby wziąć udział w ogólnopolskiej konferencji ”Architektura drewniana. Postrzeganie zabytku w przestrzeni miejskiej” należy zarejestrować się poprzez wypełnienie FORMULARZA, który będzie aktywny do 30 września 2022 r.

Dlaczego właśnie w Zgierzu spotykają się specjaliści z całej Polski?

Odpowiedź na to pytanie jest z jednej strony oczywista, z drugiej niejednoznaczna. Krótko rzecz ujmując, Zgierz był pierwszym miastem w regionie, które zapoczątkowało rozwój przemysłu włókienniczego. To tu w XIX wieku wszystko się zaczęło. Wystarczyło zaledwie 10 lat, by z małej osady stał się sztandarowym miastem przemysłowym, drugim po Warszawie najlepiej rozwijającym się ekonomicznie ośrodkiem przemysłowym, które stało się „stolicą sukiennictwa” i uzyskało prawa miasta wojewódzkiego. Efektem tych działań było powstanie Nowej Osady w Zgierzu, celowo zaprojektowanego „miasta idealnego” na potrzeby osady rzemieślniczej, raju dla rzemieślników przybywających tu całej Europy.

Przybyli tu rękodzielnicy wnieśli doświadczenie, umiejętności, ale także światopogląd dający podstawę do zaistnienia w Nowym Zgierzu kultury, którą pod koniec XIX wieku określano epoką biedermeier.

Park Kulturowy Miasto Tkaczy – drewniany pomnik przedsiębiorczości

Dzisiaj historyczne granice Osady znajdują się w sercu miasta, a znacząca jej część jest pod ochroną konserwatorską, w tym powstały w 2003 roku jako jeden z pierwszych w Polsce, Park Kulturowy Miasto Tkaczy. – Architektura drewniana jest najszybciej ginącym zabytkiem na mapie historycznego dziedzictwa kulturowego Polski. Jej zasoby są wciąż nie w pełni zinwentaryzowane, a samo objęcie obiektu opieką konserwatorską nie chroni go przed zniszczeniem. To piękne, ale jednocześnie bardzo trudne dziedzictwo. Dlatego tak ważne jest by dzielić się wiedzą i doświadczeniem – mówi Anna Małaczyńska, Pełnomocnik Prezydenta ds. Parku Kulturowego Miasto Tkaczy.
– Skala zachowanych XIX-wiecznych domów rzemieślników, w większości o konstrukcji drewnianej i powtarzalnym projekcie architektonicznym, jest jedyna i niepowtarzalna w Polsce – mówi Olga Tuszyńska-Szczepaniak z Parku Kulturowego Miasto Tkaczy.

Niezwykła spójność architektoniczna

W obszarze Nowej Osady można wyróżnić zasadniczo trzy dominujące typy zabudowy zgierskich domów rękodzielniczych, które w swoim podstawowym kształcie wywodzą się z architektury niemieckiej, przede wszystkim od powstałych w XVIII wieku pruskich miast tkackich, takich jak Babelsberg/Nowawes (dzisiejsza dzielnica Poczdamu). Przypominają one również budynki osady wzorcowej w zespole pałacowym w Perez (zaprojektowane przez Davida Gill’ego).
W początkach 1821 roku trzy bazowe projekty domów sukienników zostały wykonane przez budowniczego Trautsolta. Były one obowiązujące dla każdego osadnika, który rozpoczynał budowę domu pod warsztat. Stąd też powstały zespół ponad dwustu domów rzemieślniczych dostał spójną i uporządkowaną formę architektoniczną.
Najbardziej reprezentacyjny typ budynku dla Zgierza to przypominający dworek ziemiański siedmioosiowy, parterowy dom drewniany na podmurowaniu z przelotową sienią i wystawką na osi, z wnęką wejściową flankowaną zdwojonymi przyściennymi filarami lub półkolumnami, z naczółkowym dachem przykrytym dachówką karpiówką na dublet. Pozostałe projekty, to dom siedmioosiowy bez reprezentacyjnej wstawki i pięcioosiowy – mniejszy, w którym centralną dekoracją fasady są trójkątne naczółki podtrzymywane optycznie przez filary stanowiące oprawę wejścia domu. Projekty te, pod nazwą rysunku normatywnego domu „dwufamilijnego” lub „jednofamilijnego” zostały udostępnione bezpłatnie osadnikom. Niezależnie od domów drewnianych zaczęły powstawać także budynki murowane. Najbardziej reprezentacyjnie przedstawiały się formy budynków użyteczności publicznej. – Fenomen zabudowy historycznego Zgierza wynika z faktu, iż powstanie Nowej Osady poprzedziły celowe i spójne działania planistyczne, społeczne i ekonomiczne w oparciu o ściśle wytyczony w granicach miasta, niezamieszkały teren inwestycji. Była to wizja spójna i konsekwentna, która zaowocowała powstaniem, jednego z najważniejszych ośrodków rzemieślniczych Królestwa Polskiego. Liczymy, iż współcześnie pozostało w Zgierzu ok. 160 drewnianych domów rzemieślniczych. Różnią się one stanem prawnym, technicznym i lokalizacją. Stanowią niezwykle cenny materiał badawczy, którego genezą był historyczny zespół XIX-wiecznej architektury rzemieślniczej. Obiekty znajdujące się na terenie Parku Kulturowego Miasto Tkaczy i poza jego granicami dają okazję do prowadzenia badań architektoniczno-urbanistycznych, w szczególności specyfiki architektury drewnianej i parków kulturowych w przestrzeni miejskiej, jako formy ochrony zabytków – podkreśla Anna Małaczyńska, Pełnomocnik Prezydenta ds. Parku Kulturowego Miasto Tkaczy.

Bądź na bieżąco dołącz do wydarzenia na FB: https://www.facebook.com/zabytek